مطابق قانون برنامه چهارم توسعه ، يكي از محورهاي اساسي موضوع امنيت ملي، بحث پدافند غير عامل است، با عنايت به اينكه اين بحث از مباحثي است كه دانش فني آن در داخل كشور در حال شكل‌گيري است، شناخت دقيق‌تر مفاهيم و جايگاه اين مبحث مي‌تواند اقدامي موثر در اين خصوص باشد.توجه به وجود زمينه تهديدات بالقوه و خطراتي که امنيت ملي ، استقلال و تماميت ارضي کشور را نشانه گرفته ضرورت عقلي دفاع کاملا مشهود مي باشد
آمار و سوابق جنگهاي گذشته نشان مي دهد پدافند عامل در حال حاضر به تنهايي قادر به مقابله با سلاح هاي مدرن و مخرب آفندي جهت جلوگيري از اثرات ويرانگر آنها بر مراکز حياتي و حساس و نيروي انساني نيستند و لذا به کار گيري اصول و معيارهاي پدافند غيرعامل مي تواند به تکميل زنجيره دفاعي کمکي موثر و قابل توجه نمايد که اين امر به طور شايسته اي از جانب مقام معظم رهبري نيز مورد تاکيد قرار گرفته است. به جاست اين موضوع به ويژه از سوي وزارتخانه ها و سازمان هاي عمراني مورد اهتمام جدي تري قرار گيرد. در اين نوشتار در خصوص تعاريف ، اهداف ، پيشينه تاريخي ، جايگاه قانوني ، جايگاه فني ، ضرورتها ،اصول ،روشها و موضوعات اساسي پدافند غير عامل مطالبي ارائه شده است.

پيشينه تاريخي پدافند غير عامل:
مي‌توان ادعا نمود كه قدمت پدافند غير عامل به قدمت تمدن بشري باز مي‌گردد. ليكن اين موضوع براي نسلهاي بشر به صورت تلاش آنها براي حراست و مراقبت در برابر دشمنان طبيعي و انساني نمايان شده است و در طول تاريخ همواره تمهيداتي را براي در امان ماندن از اين حوادث مد نظر داشته است . برج‌ و باروهاي حفاظتي شهر‌ها ، قلعه‌ها و حصارها نمونه‌هاي بارزي در اين خصوص مي‌باشند.
در عصر جديد با توجه به مقتضيات عالم جديد و ايجاد دولتها، اين موضوع از حيطه شهر‌ي به گستره ملي انتقال پيدا نمود. با بروز جنگ جهاني اول و دوم و كشيده شدن پاي جنگ به شهرها
اين موضوع اهميت بيشتري يافت و شكل علني به خود گرفت. پس از آن جنگ سرد و چالشهاي جهاني مرتبط با سلاحهاي كشتار جمعي اهميت اين بحث را بيشتر نمود. در نهايت با وقوع حادثه 11 سپتامبر و جنگهاي دهه اخير بين کشورها، اين مبحث وارد فاز جديدي از مطالعات و برنامه‌هاي اجرايي شد.
جايگاه پدافند غير عامل در قانون برنامه چهارم توسعه:
هيات وزيران در سال 1384آئين نامه اجرائي بند پ تبصره 17 قانون بودجه سال 84 کل کشور را به تصويب رسانده ودر فصل 10 اين قانون كه قوانين مرتبط با امنيت ملي مطرح شده است و در بند 11 ماده 121 به موضوع پدافند غير عامل اشاره دارد و مطابق متن زير مواردي را در اين خصوص براي خود لازم الاجرا نموده است.
رعايت اصول پدافند غير عامل درطراحي و اجراي طرحهاي حساس و مهم ودر دست مطالعه ونيز تأسيسات زيربنايي و ساختمانهاي حساس و شريانهاي اصلي و حياتي كشور و آموزش عمومي مردم توسط دستگاههاي اجرايي و تخصصي موضوع ماده (160) قانون برنامه چهارم توسعه، به منظور پيشگيري و كاهش مخاطرات ناشي از سوانح غيرطبيعي مد نظر بوده و اين دستگاهها موظف اند بر اساس سياستها ،الويتهاو دستورالعمل هاي کارگروه دائمي پدافند غير عامل کشور درصدي از اعتبارات تملک دارائي هاي سرمايه اي خود راجهت اجراي طرحهاي مصوب کارگروه اختصاص دهند.بر اساس اين قانون کميته هاي دائمي پدافند غير عامل در دستگاههاي اجرائي و تخصصي کشور به منظور اجرائي کردن اهداف پدافند غير عامل تشکيل و فعاليت خواهند داشت.
همچنين در مهر ماه سال 86 سندي را با عنوان سند راهبردي پدافند غيرعامل كشورتوسط مجمع تشخيص مصلحت نظام تهيه و به تصويب رسانده‌شده، كه بخش عمده‌اي از طرح جامع پدافند غير عامل كشور در آن پيش‌بيني شده است كه شامل چشم‌انداز و همسو با چشم‌انداز 20 ساله، اهداف كلان و بلند مدت، اهداف كوتاه مدت، سياست‌هاي اجرايي و راهبردي مي‌باشد.
تلاش براي توسعه پايدار کشورو تحقق اهداف چشم انداز 20 ساله توسعه اي کشور ايجاب ميکند، که عنصر پدافند غير عامل که به معني ارزيابي آسيب پذيرها و تهديدهاي احتمالي و برنامه ريزي براي حذف اين موارد در اجراي طرحهاي اقتصادي ،اجتمائي و توسعه اي کشور است، مورد توجه ويژه قرار گيرد.
موارد زير اشاره به برخي موارد در خصوص تامين بودجه در سال 86 در بخش پدافند غير عامل با توجه به اهميت موضوع دارد که در سال جاري(87)نيز اين اعتبارات به صورت تکميلي تر در قانون بودجه کشور لحاظ شده است:
1) تبصره 20 بند ر، بخش ششم از قانون بودجه سال 86
بند "ر" ـ در اجراء طرحهاي پدافند غيرعامل و انسداد مرزها با اولويت مرز شرقي اجازه ‏داده مي‌شود ،حداکثر مبلغ دوهزاروهشتصدوهفتادوچهارميليارد (2.874.000.000.000) ‏ريال اعتبار رديف 503918 قسمت چهارم و 20201024 پيوست شماره يک اين قانون ‏براساس پيشنهاد دستگاههاي اجرايي و تصويب کميته دائمي پدافند غيرعامل کل کشور ‏در خصوص اعتبار رديف 503918 پدافند غيرعامل در اختيار دستگاههاي اجرائي ذي‌ربط ‏قرارگيرد تا براساس شرح عمليات موافقتنامه مبادله شده با سازمان مديريت و برنامه‌ريزي ‏کشور به مصرف برسد. اين اعتبارات از شمول قانون محاسبات عمومي و ساير مقررات ‏کشور مستثني مي‌باشد.‏
2) تبصره 17 بند د، بخش ششم از قانون بودجه 86
بند"د" ـ در اجراي طرحهاي پدافند غير عامل موضوع آئين‌نامه اجرايي بند (11) ماده (121) ‏قانون برنامه چهارم توسعه اقتصادي، اجتماعي و فرهنگي جمهوري اسلامي ايران اجازه ‏داده مي‌شود حداکثر مبلغ چهارصد و چهل ميليارد (440.000.000.000) ريال اعتبار ‏رديف 503918 قسمت چهارم اين قانون، براساس پيشنهاد دستگاههاي اجرايي و تصويب ‏کميته دائمي پدافند غيرعامل کل کشور در اختيار دستگاههاي اجرايي ذيربط قرار گيرد ‏تا براساس شرح عمليات موافقتنامه مبادله شده با سازمان مديريت و برنامه‌ريزي کشور(معاونت برنامه ريزي و نظارت راهبردي رياست جمهوري) ‏به مصرف برسد.‏
جايگاه فني پدافند غير عامل :
ريشه بحث‌هاي پدافند غير عامل به نيازهاي انسان براي زندگي بر مي‌گردد ، با مروري بر هرم نيازهاي انساني، نقش بسيار مهم خواسته‌ ايمني و امنيت آشكار است. پدافند غير عامل به منظور تامين ايمني و امنيت انسان در برابر پتانسيل‌هاي بروز خطر، مي‌باشد. ازطرفي ديگر پدافند غير عامل را مي‌توان از زاويه مديريت بحران مورد تحليل قرار داد، در اين صورت شناسايي پتانسيل‌هاي بحران خيزي ، نحوه مديريت و كنترل بحران به عنوان وروديهاي سيستم‌هاي پدافند غير عامل شناخته مي‌شوند.
همچنين پدافند غير عامل را از زاويه ديد آسيب پذيري نيز مورد بررسي قرار مي دهند،که در اين صورت شناخت جايگاههايي كه به عنوان نقطه ضعف سيستم مي‌باشند، به عنوان وروديهاي سيستم بوده. ضلع ديگر مباحث پدافند غير عامل بحث هاي ايجاد ايمني و امنيت عمومي مي‌باشد كه به صورت آموزش و همكاري همگاني تبلور مي‌يابد.
اهميت،ضرورت و اهداف پدافند غيرعامل
برابر آمار سرشماري سال 1378، تعداد شهرهاي كشور 600 و تعداد روستاهای آن 6500 روستا بوده است، پدافند هوائي مراكز حياتي و حساس موجود كشور در شهرها صرفا با توپ ضد هوائي 23 ميليمتري، نيازمند 240000 قبضه توپ، يك ميليون و دويست هزار نفر نيروي انساني (خدمه)، 30000 آتشبار و 750 گردان ويژ پدافند هوايي خواهد بود كه امكان تامين، تشكيل، سازماندهي و پشتيباني آن دور از دسترس مي‌باشد.
دفاع غيرعامل در واقع مجموعه تمهيدات ،اقدامات و طرح‌هايي است كه با استفاده از ابزار، شرايط و حتي‌المقدور بدون نياز به نيروي انساني به صورت خود اتكا صورت‌گيرد .چنين اقداماتي از يك سو توان دفاعي مجموعه را در زمان بحران افزايش داده و از سوي ديگر پيامدهاي بحران را كاهش و امكان بازسازي مناطق آسيب‌ديده را با كمترين هزينه فراهم مي‌سازد. در حقيقت طرح‌هاي پدافند غيرعامل قبل از انجام مراحل تهاجم و در زمان صلح تهيه و اجرا مي‌گردند. با توجه به فرصتي كه در زمان صلح جهت تهيه چنين طرح‌هايي فراهم مي‌گردد،ضروري است اين قبيل تمهيدات در متن طراحي‌ها لحاظ گردند. به‌كارگيري تمهيدات و ملاحظات پدافند غيرعامل علاوه بركاهش شديد هزينه‌ها، كارآيي دفاعي طرح‌ها، اهداف و پروژه‌ها را در زمان تهاجم دشمن بسيار افزايش خواهد داد.
با پيچيده تر شدن جنگ‌ها و بكارگيري تكنولوژي و فن‌آوري در جنگ‌هاي نوين، پدافند غير عامل نيز چهره‌هاي متفاوتي را به خود گرفته است. امروزه مردم براي ادامه زندگي نيازمند خدمات متفاوتي هستندو احتياج به محيط آرام و قابل سكونت درون شهرها دارند و بايستي ايمني و آسايش كافي داشته باشند.
درحال حاضر عمده‌ترين هدف پدافند غيرعامل، ايمن سازي و كاهش آسيب‌‌پذيري زيرساخت‌هاي مورد نياز مردم است تا بتدريج شرايطي را براي امنيت ايجاد نمايد. اين‌گونه اقدامات مهم در اكثر كشورهاي دنيايا انجام شده و يا در حال اقدام است. اين اقدامات اگر به صورت يك برنامه ريزي و با طراحي در توسعه کشور(توسعه پايدار) نهادينه شود، خود‌به‌خود بسياري از زير ساخت‌هايي كه ايجاد مي‌شود، در ذات خود ايمني خواهند داشت .براي اصلاح‌ زيرساخت‌هاي فعلي هم مي‌توان با ارائه راهكارهايي مثل مهندسي مجدد، آنها را مستحكم كرد.

اهداف پدافند غيرعامل:
1- كاهش قابليت‌ و توانايي سامانه‌هاي شناسايي، هدف يابي و دقت هدف‌گيري تسليحات آفندي دشمن.
2- بالا بردن قابليت‌ بقا، استمرار عمليات و فعاليت‌هاي حياتي و خدمات رساني مراكز حياتي، حساس و مهم نظامي و غير نظامي كشور در شرايط وقوع تهديد، بحران و جنگ.
3- تقليل آسيب پذيري و كاهش خسارت و صدمات تاسيسات، تجهيزات و نيروي انساني مراكز حياتي، حساس و مهم نظامي و غير نظامي كشور در برابر تهديدات و عمليات دشمن.
4- سلب آزادي و ابتكار عمل از دشمن.
5- صرفه جوئي در هزينه‌هاي تسليحاتي و نيروي انساني.
6- فريب و تحميل هزينه بيشتر به دشمن و تقويت بازدارندگي.
7- افزايش آستانه مقاومت مردم و نيروي خودي در برابر تهاجمات دشمن.
8-حفظ روحيه و انسجام وحدت ملي و حفظ سرمايه‌هاي ملي كشور.
9- حفظ تماميت ارضي، امنيت ملي و استقلال كشور.
ملاحظات در پدافند غيرعامل
تجربيات حاصل از جنگ تحميلي و خسارت‌هاي وارده ناشي از تهاجمات دشمن به تأسيسات نظامي و صنعتي از قبيل: كارخانجات توليد تسليحات نظامي، نيروگاه‌ها، پالايشگاه‌ها، محورهاي مواصلاتي، بيمارستان‌ها، پادگان‌ها و صنايع مادر، لزوم توجه به دفاع بهينه را كه تلفيقي از پدافند عامل و غيرعامل مي‌باشد را بر همگان روشن ساخت. آنچه كه در اين ميان و در خصوص پدافند غيرعامل و اصول مرتبط با آن مد نظر است توجه به اين نكته اساسي است كه در ساخت و راه‌اندازي پروژه‌ها و طرح‌هاي بزرگ و كلان اقتصادي باحجم سرمايه گذاري‌هاي انبوه نظير پالايشگاه‌ها، سدها، مجتمع‌هاي پتروشيمي، فرودگاه‌ها و غيره به اصول و مباني پدافند غيرعامل در گذشته شايد توجه اساسي به عمل نيامده‌است و از طرفي نيز بدون توجه به ملاحظات امنيتي و دفاعي سرمايه گذاري‌هاي كلاني در سطح كشور انجام‌گرفته و يا در حال انجام است. پروژه‌ها وتأسيسات اقتصادي و زيربنايي بدون رعايت و يا دخالت ملاحظات و ترتيبات دفاعي و امنيتي ساخته‌شده و يا توسعه يافته‌اند و به صورت يك هدف كاملا عريان و در عين حال قابل توجه و مورد علاقه دردسترس و يا تيررس دشمن وكشورهاي مهاجم قرار گرفته‌اند.
موقعيت و موضع استقرار استحكامات و تجهيزات دفاعي كشور نظير سايت‌هاي موشكي و راداري با توجه به اين نكته كه برخي از آنها قبل از پيروزي انقلاب اسلامي توسط نيروهاي بيگانه طراحي و ساخته‌شده‌اند و يا توسط سيستم‌هاي جاسوسي و سيستم‌هاي جمع‌آوري و شناسايي دشمن كشف و شناسايي شده‌اند نيز تغييري نكرده‌است. چنين به نظر مي‌رسدكه تأسيسات و ابنيه‌هاي فني در دو بخش نظامي و غيرنظامي بدون انجام مطالعات و بررسي‌هاي ژئوپلتيكي، طرح‌هاي آمايش سرزمين و طرح‌هاي آمايش دفاعي احداث گرديده و يا توسعه يافته‌اند. صنايع مادر و زيربنايي در كشور نيز به‌صورت يكپارچه و عظيم و در عين‌حال متمركز طراحي و راه‌اندازي شده‌اند و به مسأله بزرگ بودن اين قبيل صنايع در مقابل توجه به اصول و مباني پدافند غيرعامل از قبيل كوچك سازي و پراكنده‌سازي، توجه بيشتري معطوف شده‌است.
رويكرد جامع به مقوله پدافند غيرعامل
با توجه به روند جنگ‌ها و شرايط حال حاضر دنيا( چه از لحاظ تكنولوژيكي و چه از لحاظ سياست‌هاي راهبردي) رويكردهاي زير برطرح پدافند غيرعامل حاكم است:
1- به عنوان يك فرض مسلم وقطعي، پرداختن و توجه ويژه به مقوله پدافند غيرعامل از لحاظ كمي و كيفي و بررسي سامانه‌هايي كه مي‌بايست مورد توجه پدافند غيرعامل قرار‌گيرند، نقش مهم و ارزشمندي را در تعيين سرنوشت جنگ بر عهده خواهدداشت.
2- نظر به اهميت در خور توجه و بايسته پدافند غيرعامل و سامانه‌هاي آن، وحدت فرماندهي و هماهنگي در خصوص نحوه و چگونگي اجرا، هدايت و راهبرد عمليات استتاري در سطوح عمودي و افقي نيروهاي مسلح كشور و ساير منابع ملي، لازمه موفقيت در عمليات‌هاي پدافند غيرعامل و كارآمدي مديريت راهبردي اين نوع پدافند مبتني برشيوه‌هاي نوين است .
3- بدون شك پيشرفت‌هاي روز افزون در حوزه‌هاي ارتباطات، مخابرات و سيستم‌هاي شناسايي و جمع‌آوري اطلاعات، تغييرات قابل توجهي را در مكانيسم‌ها و سازوكارهاي حاكم بر فعاليت‌ها و چالش‌هاي نظامي و دفاعي بوجود آورده‌است. همچنين شرايط حاضر جهاني بسيار متغيير بوده و روند رو به رشد سيستم‌هاي مزبور بسيار شتاب‌آلود و سريع است.
4- از آنجا كه روش‌هاي طراحي، مراقبت و نگهداري، برنامه‌ريزي و توسعه ميداني در پدافند غيرعامل نوين با توجه شرايط و نحوه رويارويي و تقابل با دشمن از نظر سياسي و جغرافيايي متفاوت است، تنوع شرايط و راهكارها، انعطاف و پويايي مفهوم فرماندهي وكنترل عمليات پدافند غيرعامل را در پي دارد.
از عناصر و پارامترهايي كه در فرآيند برنامه‌ريزي براي مديريت، فرماندهي و كنترل مستقيم و غيرمستقيم پدافند غيرعامل مهم و تأثيرگذار هستند مي‌توان موارد زير را برشمرد:
 فرهنگ سازماني
 ساختار سازماني و سلسله مراتب فرماندهي
 سياست‌هاي راهبردي ( استراتژي راهبردي و دكترين )
 امكانات موجود رزمي و پشتيباني
 سطح دانش و آگاهي فرماندهان
حوزه هاي پدافند غيرعامل :
محورهاي هاي كلان تأثيرگذار بر پدافند غيرعامل در سطح ملي بر اساس نمودار ارائه شده شامل موارد ذيل مي‌باشد:
 حوزه عمرانی ( زيربنائی)
 حوزه حمل و نقل و ارتباطات
 حوزه دارو، غذا، آّب و بازيابي نيروي انساني
 حوزه انرژي
 حوزه رسانه‌ها و تبليغات رواني
 حوزه مخابرات
 حوزه صنايع
 حوزه مالي و اقتصادي
 حوزه ديپلماسي و امنيت
 حوزه دفاع

برخي مفاهيم کليدي مرتبط با پدافند غير عامل:
پدافند : پدافند در مفهوم کلي، دفاع، خنثي کردن و يا کاهش تاثيرات در مقابل کلمه آفند به معني هجوم و حمله بوده . پدافند به دو بخش تقسيم مي‌شود 1- پدافند عامل -2پدافند غيرعامل تقسيم ميگردد. پدافند در معناي لغوي مترادف با دفاع است، دفاع نيز بر دو قسم است دفاع عا مل و دفاع غير عامل. دفاع عامل مبتني بر فعاليت نيروهاي مسلح و متكي بر تسليحات و تجهيزات نظامي مي‌باشد.
پدافند عامل: پدافند عامل عبارت از رويارويي و مقابله مستقيم و به کارگيري جنگ افزارهاي مناسب و موجود توسط نيروههاي نظامي به منظور دفع حمله و خنثي کردن اقدامات آفندي ,ودر واقع شامل عملياني در برگيرنده حمله ، مقابله و دفاع نظامي با ابزارها و سلاحهاي جنگي ، مي‌باشد.
پدافند غيرعامل: پدافند غيرعامل به مجموعه اقداماتي اطلاق مي‌گردد که مستلزم به کارگيري جنگ افزار نبوده و با اجراي آن مي‌توان از وارد شدن خسارات مالي به تجهيزات و تاسيسات حياتي و حساس نظامي و غيرنظامي و تلفات انساني جلوگيري نموده و يا ميزان اين خسارات و تلفات را به حداقل ممکن کاهش دادودر واقع صرفنظر از منشا تهديد متوجه حفاظت از اشيا و پديدهاي موجود مي باشد، در واقع در كنار پدافند عامل، نوع ديگري از دفاع وجود دارد كه به آن پدافند غير عامل مي‌گويند، تعريف اين نوع پدافند در تمام دنيا يكسان است و به دفاعي گفته مي‌شود كه متكي به تجهيزات و تسليحات نظامي نيست. پدافند غير عامل مجموعه‌اي از برنامه‌ريزي‌ها، طراحي‌ها و اقدامات است كه باعث كاهش آسيب پذيري در مقابل تهديدات دشمن مي‌شود، از اين مفهوم تحت عنوان بازدارندگي نيز ياد مي‌شود. سياستهاي اصلي پدافند غير عامل مبتني بر بقا و حفظ امنيت بوده و هدف کلي پدافند غيرعامل، ايمن سازي و کاهش آسيب پذيري زيرساخت هاي مورد نياز مردم است، تا بتدريج شرايطي را براي امنيت ايجاد نمايدودر واقع پدافند غير عامل مربوط به دوران صلح است که خود باعث کاهش هزينه ها،جلوگيري از اتلاف وقت ، انرژي و بالا بردن ضريب امنيت در جامعه است. .

مفهوم دفاع غيرنظامي:در منابع لاتين عبارت «دفاع غيرنظامي» يا «دفاع شهري» برابر با عبارت civil Defence است. دفاع غيرنظامي «حفاظت از غير نظاميان در شرايط جنگي»بوده و از اين رو مشتمل بر بخشي از دفاع ملي است که در پي تمهيدات لازم به منظور کسب آمادگي کافي در برابر هرگونه حمله احتمالي يا باج خواهي از يک کشور ايجاد مي‌گردد. طبق اين تعريف، دفاع غير نظامي بايد «ايمني جمعيت غيرنظامي کشور و ادامه حيات آنان (در زمان جنگ) را تضمين نمايد». از اين رو دفاع غيرنظامي به صورت سيستماتيک اهداف زير را دنبال مي‌نمايد:
1- مجموعه تمهيدات دفاع عامل و غيرعامل براي افراد و تاسيسات غيرنظامي
2- مجموعه فعاليت‌هاي که مي‌توان با انجام آن از بروز و استمرار سوانحي که جان و مال مردم را تهديد مي‌کند جلوگيري نمود و يا در صورت بروز، آثار ناشي از آن‌را کاهش داد
3- کاهش خسارات مالي و صدمات جاني وارده بر غيرنظاميان در اثر حوادث طبيعي يا حوادث غيرطبيعي
4- به حداقل رسانيدن آثار حاصل از حملات نظامي بر جمعيت غيرنظامي
5- مقابله فوري با شرايط اضطراري حاصل از حملات نظامي بر جمعيت غيرنظامي
6- بازيابي و برقراري تسهيلات و خدمات به آسيب ديدگان در نتيجه حملات نظامي بر جمعيت غيرنظامي
آفند غير عامل:
ايجاد رخنه در اتحاد مردم و حاکميت، يک آفند غير عامل است که عموما دشمن به کار مي برد. ايجاد بحران کاذب اقتصادي، انتشار شايعه مثل گسترش بيماري سارس در آسياي شرقي توسط رسانه هاي آمريکا که اقتصاد کشورهاي آسياي شرقي را در عرض چند هفته به زمين زد،( در حالي که طبق اعلام مقامات مالزيايي آمار کشته شدگان تصادفات جاده اي مالزي ده برابر مرگ و مير ناشي از سارس بوده است)و همين امر باعث شد که عوارض اقتصادي و شايعات ناشي از اين بيماري، مشکلات فراواني براي اين کشورهابوجود آورد.
جنگ رسانه اي را مي توان يک آفند غيرعامل دانست، مقابله و آمادگي با آفند غيرعامل بسيار سخت است زيرا نيازمند مهارت هاي بسيار بالايي است. در اين زمينه بايد براي مديران کشور آموزش هاي لازم را تدارک ديد. در تقسيم بندي( شخصي ام) به اين نوع از جنگ ها، جنگ نسل پنجم مي گويم. اين نوع جنگ ها، جنگ هاي نرم افزاري و پيچيده هستند.
با تمام اين تفاسير، خوشبختانه قرآن کتاب آسماني مسلمانان مملو از نکته هايي براي مقابله با اين نوع جنگ ها ست. به عقيده اينجانب جنگ هاي آينده دنيا قطعا به سمت گسترش اين نوع جنگ هاست که در آن بااستفاده از ايجاد سازمان هاي غيردولتي با ماموريت هاي کاذب در حوزه هاي مختلف اقتصادي، سياسي، امنيتي، اجتماعي وفرهنگي، درکشورها، ناپايداري دائمي وفروپاشي حکومت ها رخ خواهدداد(همانند فروپاشي اتحاد جماهير شوروي)، سلاح قدرتمند ثقلين (قرآن کريم وعترت) ، نه تنها راه مقابله با انواع مختلف ومتعدد اين نوع جنگ هارابه ما مي دهد بلکه باجرات مي توانم بگويم که موقعيت بسيار بالاي آفندي را به ما مي دهد که درصورت انجام مطالعات دقيق آمايش سرزميني درکره خاکي، قابليت اجرايي بالائي دارد.

ارتباط پدافند غير عامل و مديريت بحران :
پدافند غير عامل همان طور که گفتيم هر اقدامي است که به طور غير مسلحانه بتواند آثار يک حمله نظامي يا جنگ را کاهش دهد.چند بحث مهم در پدافند غير عامل مطرح است، تهديدشناسي مناسب يکي از مهمترين مباحث است. پدافند غير عامل به دو بخش پدافند سخت و پدافند نرم نيزتقسيم مي شود. در پدافند سخت از اقدامات سخت افزاري مثل اقدامات مهندسي استفاده مي شودوپدافند نرم شامل استفاده از تاکتيک هايي است که مشتمل بر برنامه ريزي و آماده سازي سيستم و سازمان هاست.
پدافند نرم در اکثر کشورهاي مطرح، بحث مهم و اساسي به شمار مي رود،پدافند نرم مي گويد: بايد بتوانيم مديريت بحران اصولي و صحيحي را انجام دهيم. اگر پدافند سخت را که شامل پيشگيري، پيش بيني، کاهش مخاطرات و ديگر موارد است را به همراه پدافند نرم که مبتني بر برنامه ريزي است، را با مديريت جامع بحران در کنار هم قرار دهيم، با اين ديدگاه جامع مي توان اين گونه بيان کرد: پدافند غير عامل، يک مديريت جامع بحران در عرصه دفاع است و جنگها در آن به انواع و نسل هاي مختلفي تقسيم بندي شده اند. جنگ هاي نسل اول، دوم، سوم مبتني بر ميدان جنگ و عرصه نظامي است. اما در جنگ هاي نسل چهارم، شکل جنگ ها تغيير يافته اند. در جنگ نسل چهارم، استفاده از تسليحات نظامي پيشرفته واستفاده از عمليات رواني ورسانه اي مطرح است.
اما به نظر اينجانب، جنگ نسل پنجمي هم در دنيا شروع شده است که مقام معظم رهبري درچند سال اخير به خطر گسترش آن تاکيد داشته اندومشخصه اين جنگ ها، آفند غيرعامل يا حمله به کشورهابدون سلاح است.

آيا مي توان پدافند غير عامل و مديريت بحران را يکي دانست؟
مديريت بحران بسيار گسترده بوده بگونه اي که مي توان اين گونه تصور کرد که يک دايره وسيعي تحت نام مديريت بحران وجود دارد و در واقع يک چارچوب است که مي توان هر محتوايي را وارد آن کرد و به مديريت آن پرداخت. در اين چارچوب مي شود يک حادثه مانند زلزله را قرار داد يا مي توان مبحث دفاع و جنگ را پيگيري کرد. مديريت بحران با سازماندهي در ارتباط است. سازماندهي در جنگ شکل خاصي دارد و در حوادث طبيعي هم شکل ديگري به خود مي گيرد. در هر دو بحث به فرماندهي، مديريت، عمليات، پشتيباني و لجستيک نياز است، ا