به گزارش شمال نیوز به نقل از نبض بورس، در اردیبهشت ۱۴۰۴ بالغ بر ۹.۳ میلیون فقره چک به ارزش حدود ۹۳۱۷ هزار میلیارد ریال در شبکه بانکی کشور مبادله شد که از نظر تعداد و مبلغ به‌ترتیب ۳.۴۷ و ۲۲.۵ درصد نسبت به فروردین رشد داشته است. استان تهران با سهم ۳۱ درصدی از تعداد و ۴۸.۲ درصدی از ارزش کل چک‌های مبادله‌شده، همچنان مرکز اصلی گردش مالی کشور به شمار می‌آید. پس از تهران، استان‌های خراسان رضوی (۹.۶ درصد) و اصفهان (۱۱.۲ درصد از مبلغ) بیشترین نقش را در تراکنش‌های مبتنی بر چک داشته‌اند.

وضعیت وصول و برگشت چک‌ها؛ افزایش هم‌زمان اعتماد و ریسک

در اردیبهشت امسال بیش از ۸.۸ میلیون فقره چک به ارزش ۷۹۷۵ هزار میلیارد ریال وصول شد که به‌ترتیب ۳.۴۶ و ۲۱.۱ درصد رشد ماهانه را نشان می‌دهد. نسبت چک‌های وصولی به مبادله‌ای در سطح کشور ۸۵.۶ درصد از نظر تعداد و ۸۹.۹ درصد از نظر مبلغ بود؛ ارقامی که بیانگر بهبود نسبی در اعتماد میان فعالان اقتصادی است.

با این حال، نرخ چک‌های برگشتی نیز نگران‌کننده بوده است. در اردیبهشت، حدود ۶۱۰ هزار فقره چک به ارزش ۱۳۴۱ هزار میلیارد ریال برگشت خورده است. نسبت چک‌های برگشتی به مبادله‌ای ۶.۵ درصد از نظر تعداد و ۹.۸ درصد از نظر مبلغ برآورد می‌شود. این نسبت در مقایسه با ماه گذشته رشد ملایمی داشته و نشان می‌دهد بخشی از فشارهای نقدینگی و کمبود موجودی در شبکه کسب‌وکارهای خرد و متوسط ادامه دارد.

بر اساس داده‌های تفکیکی بانک مرکزی، تهران با بیش از ۴.۴ میلیون فقره چک مبادله‌ای و سهم نزدیک به نیمی از ارزش کل، صدرنشین کشور است. پس از آن، خراسان رضوی با سهم ۹.۶ درصدی از تعداد چک‌ها و اصفهان با ۱۱.۲ درصد از مبلغ کل چک‌ها در رتبه‌های دوم و سوم قرار دارند.

در سوی مقابل، استان‌های کردستان و خراسان شمالی کمترین نسبت چک‌های وصولی به مبادله‌ای را ثبت کرده‌اند. همچنین در شاخص چک‌های برگشتی به مبادله‌ای، بالاترین نرخ مربوط به مازندران، گیلان و قم بوده است که هر سه استان با نسبت بیش از ۱۰ درصد، وضعیت شکننده‌تری از نظر اعتماد مالی میان تجار و بنگاه‌ها دارند.

چک‌های رمزدار در برابر چک‌های عادی؛ تمرکز سرمایه در کلان‌شهرها

در ماه مورد بررسی، حدود ۰.۹ میلیون فقره چک رمزدار با ارزشی بیش از ۱۶۱۲ هزار میلیارد ریال مبادله شده است که ۱۶.۸ درصد از کل مبلغ چک‌های کشور را تشکیل می‌دهد.

بیشترین حجم چک‌های رمزدار در استان تهران (۳۲.۹ درصد) و اصفهان (۸.۶ درصد) مشاهده شده است، در حالی که استان‌های کوچک‌تر همچون ایلام و کهگیلویه و بویراحمد سهمی کمتر از یک درصد دارند. این الگو نشان می‌دهد ابزار چک رمزدار به‌طور فزاینده‌ای به معاملات عمده و پروژه‌های کلان اقتصادی در مراکز بزرگ کشور محدود شده است.

تحلیل ماهانه و روند تغییرات

در مقایسه با اردیبهشت ۱۴۰۳، تعداد چک‌های مبادله‌ای ۸.۹ درصد و مبلغ آنها ۱۳۴ درصد افزایش یافته است؛ نشان از تورم ساختاری و افزایش ارزش اسمی مبادلات مالی. چک‌های وصولی نیز رشد ۸.۸ درصدی از نظر تعداد و ۱۳۴.۶ درصدی از نظر مبلغ را تجربه کرده‌اند. در مقابل، چک‌های برگشتی از نظر تعداد ۹.۹ درصد و از نظر مبلغ ۱۳۲.۴ درصد رشد داشته‌اند؛ روندی که بیانگر فشار مضاعف نقدینگی بر کسب‌وکارهاست.

نتیجه‌گیری: رشد اسمی مبادلات در سایه افزایش ریسک مالی

آمارهای اردیبهشت ۱۴۰۴ از سامانه چکاوک، چهره‌ای دوگانه از بازار پولی کشور ترسیم می‌کند؛ از یک‌سو رشد قابل توجه در حجم و مبلغ چک‌های مبادله‌ای و وصولی حاکی از تحرک نسبی در فعالیت‌های اقتصادی است، اما از سوی دیگر، افزایش سهم چک‌های برگشتی و تمرکز مبادلات در چند استان محدود، نشانه‌ای از تداوم نابرابری مالی و شکنندگی اعتماد تجاری است.

به نظر می‌رسد اصلاح نظام اعتبارسنجی چک‌ها، کنترل دقیق‌تر حساب‌های جاری و ارتقای شفافیت در شبکه بانکی، لازمه پایداری این روند در ماه‌های آینده باشد.