به گزارش شمال نیوز، زبان مادری، نخستین واژه‌هایی است که کودک در آغوش مادر می‌آموزد. زبان مادری فقط ابزاری برای برقراری ارتباط نیست، بلکه بخشی از هویت جمعی، تاریخ و فرهنگ هر ملت محسوب می‌شود. در مازندران، این زبان ریشه در هزاران سال تاریخ، فرهنگ و آداب و رسوم مردم دارد اما در سال‌های اخیر، به‌ویژه در روستاها، این زبان کهن در معرض خاموشی و فراموشی قرار گرفته است.

بسیاری از خانواده‌ها دیگر با فرزندانشان به زبان بومی سخن نمی‌گویند و ترجیح می‌دهند از فارسی یا حتی واژگان غیر بومی استفاده کنند. این تغییر، شاید در نگاه نخست ساده به نظر برسد، اما کارشناسان معتقدند پیامدهای آن بسیار عمیق‌تر از چیزی است که دیده می‌شود چراکه از بین رفتن زبان مادری، به‌معنای از دست دادن بخش بزرگی از میراث معنوی و هویت فرهنگی مازندران خواهد بود.

زبان مادری فقط یه مشت کلمه نیست

حسین مرتضوی پژوهشگر حوزه فرهنگ بومی تأکید کرد: زبان مادری تنها مجموعه‌ای از کلمات نیست، بلکه حامل تاریخ، داستان و احساسات فرهنگی است.

وی در این‌باره گفت: وقتی کودکان با واژه‌های محلی آشنا نباشند، در واقع بخشی از ریشه‌های فرهنگی خود را از دست می‌دهند. بسیاری از ترانه‌ها، ضرب‌المثل‌ها و قصه‌های سنتی تنها در بستر زبان محلی معنا پیدا می‌کنند و با فراموشی زبان، این گنجینه‌های فرهنگی نیز از بین می‌روند.

این پژوهشگر حوزه فرهنگ بومی، مهاجرت، رسانه‌های غیر بومی و نگرش منفی برخی خانواده‌ها نسبت به زبان محلی را از مهم‌ترین عوامل فراموشی زبان‌های بومی در سال‌های اخیر برشمرد و افزود: برخی والدین تصور می‌کنند که صحبت کردن کودکان با زبان مازنی بر تحصیل آن‌ها تأثیر منفی می‌گذارد؛ در حالی که آشنایی با زبان مادری، امری افتخارآمیز است و می‌توان همزمان تسلط بر زبان فارسی و زبان مادری را آموزش داد.

مرتضوی ادامه داد: زبان‌شناسان نیز هشدار داده‌اند که ادامه روند کنونی می‌تواند موجب از بین رفتن بخشی از واژگان و ساختارهای زبان مازنی شود که این امر نه تنها خسارتی فرهنگی به شمار می‌رود، بلکه تنوع زبانی ایران را نیز تهدید می‌کند.

وی با اشاره به نقش فضای مجازی در انتقال فرهنگ و زبان محلی، اظهار داشت: با توجه به اینکه کودکان امروز بخش عمده‌ای از وقت خود را در فضای مجازی می‌گذرانند، این فضا می‌تواند بستری مناسب برای تولید محتوای جذاب به زبان مازنی باشد. قصه، شعر، موسیقی و آموزش واژه‌های بومی را می‌توان به شیوه‌ای مدرن و جذاب ارائه کرد. با ترویج افتخار به زبان مادری، نسل‌های آینده نیز نسبت به حفظ و احیای آن انگیزه پیدا خواهند کرد.

لزوم حمایت از زبان مازندرانی در خانواده و مدارس

داوود کیائی فعال فرهنگی و مدرس زبان مازندرانی با اشاره به کاهش استفاده از واژه‌های محلی در گفتگوی روزمره اظهار داشت: با توجه به گسترش استفاده کودکان از موبایل و شبکه‌های اجتماعی که اغلب محتوای آن به زبان فارسی است، طبیعی است که زبان مازنی به حاشیه رانده شود. اما معتقدم با برنامه‌ریزی مناسب می‌توان این زبان را دوباره احیا کرد. به‌عنوان مثال، اختصاص یک ساعت در هفته به آموزش زبان محلی در مدارس یا تولید برنامه‌های ثابت تلویزیونی به زبان مازنی می‌تواند مؤثر باشد.

وی به نقش خانواده‌ها در حفظ زبان مادری نیز اشاره کرد و گفت: فرایند آموزش زبان از خانه آغاز می‌شود. وقتی والدین با فرزندان خود به زبان محلی صحبت کنند، حتی اگر در بیرون از خانه کمتر استفاده شود، ریشه زبان در ذهن کودک باقی می‌ماند. متأسفانه بسیاری از والدین به دلیل خجالت یا نگرش محدود، فقط به فارسی صحبت می‌کنند که این روند باید تغییر کند.

این فعال فرهنگی و مدرس زبان مازندرانی به ضرورت مشارکت نهادهای فرهنگی و رسانه‌ها در حفظ زبان محلی تأکید کرد و افزود: هر فرد می‌تواند سهم خود را ایفا کند؛ از خواندن قصه و ترانه‌های محلی با فرزندان گرفته تا تولید محتوا در فضای مجازی.

کیائی خاطرنشان کرد: بر اساس گزارش‌های یونسکو، بسیاری از زبان‌های محلی جهان در معرض خطر نابودی قرار دارند و حفاظت از آن‌ها به‌عنوان میراث ناملموس فرهنگی ضروری است. در بسیاری از کشورها، تدریس زبان مادری در مدارس، چاپ کتاب‌های آموزشی و ایجاد نهادهای حمایتی توانسته است نقش مهمی در احیای زبان‌های در معرض خطر ایفا کند.

وی در پایان یادآور شد: کارشناسان داخلی نیز معتقدند که با استفاده از ظرفیت فعالان فرهنگی و رسانه‌ای، تولید محتوای دیجیتال و رسانه‌ای به زبان مازنی می‌تواند در مسیر حفظ و ترویج این زبان مؤثر باشد.

به گزارش شمال نیوز، در نهایت، آنچه مسلم است، زبان مادری تنها میراث یک نسل نیست؛ پلی است میان گذشته و آینده، میان خاطرات نیاکان و رویاهای فرزندان. اگر امروز برای حفظ آن اقدام نکنیم، فردا شاید دیگر صدای شیرین مازنی تنها در کتاب‌ها و اسناد باقی بماند و نه در زندگی روزمره مردم.

کارشناسان و فعالان فرهنگی معتقدند که حفظ زبان‌های محلی نیازمند همکاری گسترده نهادهای آموزشی، رسانه‌ها و خانواده‌هاست. تولید محتواهای آموزشی و سرگرم‌کننده به زبان مادری، اختصاص زمان مشخص در مدارس، و تشویق کودکان به استفاده روزمره از واژه‌های محلی می‌تواند نقش مؤثری در احیای این زبان‌ها ایفا کند و آن‌ها را از خطر فراموشی نجات دهد/ل