شمال نیوز :همه پرسی اقلیم کردستان قرار است در ۲۵ سپتامبر جاری برگزار شود و در این همه پرسی حدود ۵ میلیون نفر از مناطق تحت سیطره کردها در شمال عراق مشارکت خواهند کرد. این همه پرسی فقط در اقلیم کردستان برگزار نمی شود بلکه در مناطق که تحت سیطره نیروهای پیشمرگه است نیز برگزار خواهد شد البته شوراهای استانی مناطق خارج از اقلیم با برگزاری این همه پرسی مخالفت کرده اند.

بر اساس گزارشی که اسپوتنیک منتشر کرده است: «مساحت اقلیم کردستان عراق بالغ بر ۷۸۷۳۶ کیلومتر مربع است که در صورت استقلال از لبنان و کویت بزرگتر خواهد بود. بر اساس این گزارش؛ تولید ناخالص اقلیم از ۲۵.۵ میلیارد دلار فراتر می رود. درآمد سرانه نیز ۷۷۰۰ دلار است. ذخایر گاز اقلیم کردستان عراق ۲.۸۳ تریلیون مکعب و ذخایر نفت این اقلیم ۴۵ میلیارد بشکه یعنی بیشتر از قطر و سلطان نشین عمان والجزایر. ذخایر نفتی عراق بالغ بر ۱۵۰ میلیون بشکه است. اقلیم کردستان روزانه ۵۳۰ هزار بشکه نفت تولید می کند و ۳۰۰ هزار تا ۳۵۰ هزار بشکه در روز صادر می کند و این بر اساس آمار نیمه اول سال ۲۰۱۷ است. تولید نفت عراق ۴.۵ بشکه در روز است.

گاز کردستان عراق ۸۵ درصد از ذخایر کل عراق را تشکیل می دهد. شرکت های نفتی متوسط بر نفت کردستان هیمنه دارند و شرکت های بزرگ نفتی مانند شفرون و اکسون موبیل و روس نفت طرح هایی در اقلیم دارند که اغلب در مرحله اکتشاف است.

کشاورزی کردستان عراق در اقتصاد این اقلیم نقش دارد و گندم، جو، پنبه و مرکبات از محصولات این اقلیم است.

معادن رخام، آهن، نیکل، زغال سنگ، مس، طلا، سنگ کلسیم و روی است. در اربیل کردستان عراق گوگرد صخره ای وجود دارد.

نیروهای مسلح اقلیم کردستان عراق به عنوان پیشمرگه هستند و تعداد آنها به ۲۳۰ هزار نظامی می رسد. تعداد نیروهای مسلح عراق ۲۹۸ هزار نظامی شامل ۱۶۸ نظامی غیر از حشد شعبی و ۱۳۰ هزار رزمنده حشد شعبی است».

اما سئوالی که در همه پرسی پرسیده خواهد شد این است؛ آیا می خواهید که اقلیم کردستان و مناطق کردنشین خارج از اقلیم کردستان به عنوان یک کشور مستقل شود؟

اینکه چه کسانی می توانند در این همه پرسی شرکت کنند باید گفت که همه افراد مناطق اقلیم و خارج از اقلیم که تحت سیطره کردهاست می توانند در آن مشارکت کنند. یعنی علاوه بر ساکنان سه استان دهوک، سلیمانیه و اربیل، مناطق دیگری که نیروهای پیشمرگه پس از جنگ با داعش بر آن مسلط شده اند نیز می توانند مشارکت کنند. کردهای عراقی مقیم خارج می توانند به شکل الکترونیکی در روزهای ۲۳ و ۲۴ سپتامبر مشارکت کنند.

نتیجه احتمالی و گام بعدی

اما از نظر اینکه نظارت بین المللی در این همه پرسی در کار خواهد بود یا خیر باید گفت که سازمان ملل مخالف همه پرسی است و اعلام کرده است که مشارکتی در نظارت نخواهد کرد.

آنچه دلیل برگزاری همه پرسی است؟ رهبران اقلیم کردستان بر این باورند که دولت مرکزی، خودمختار کردها را پس از سال ۲۰۰۳ مورد توجه قرار نداده است.

اگر نتیجه همه پرسی بر وفق مراد بارزانی باشد در این صورت گام بعدی اقلیم کردستان که مسعود بارزانی آن را ریاست می کند بهره برداری از این رای به عنوان پشتوانه ای برای فشار به بغداد در گفتگوها و کشورهای همسایه برای دست یابی به استقلال.

دلیل مخالفت دولت مرکزی با همه پرسی استقلال این است که سبب هرج و مرج در عراق در زمانی که درگیر تلاش های بازسازی و بازگشت آوارگان است می شود.

حیدر العبادی نخست وزیر عراق بر موضع مخالف بغداد با همه پرسی به علت غیرقانونی بودن آن تاکید دارد و راه حل را در گفتگو بر اساس قانون اساسی با هدف حفظ وحدت عراق می داند.

رجب طیب اردوغان رئیس جمهور ترکیه همه پرسی اقلیم کردستان عراق را عاملی برای تجزیه عراق می داند مواضع مسعود بارزانی را اشتباه می داند و به حساسیت ترکیه در این باره اشاره کرده است.

محمد جواد ظریف وزیر خارجه ایران این اقدام را بر امنیت کل منطقه تاثیرگذار می داند و تبعات آن را محدود به عراق نمی داند.

سرگئی لاوروف وزیر خارجه روسیه به لزوم توجه به نتایج سیاسی، ژئو سیاسی،جمعیتی و اقتصادی در این زمینه اشاره کرده و موضوع را فراتر از مرزهای عراق می داند و به تاثیر آن بر کشورهای همسایه اشاره کرده است.

برت مک گورک نماینده ترامپ در ائتلاف بین المللی نیز برگزاری این همه پرسی در شرایط کنونی را عاملی برای بی ثباتی و جنگ با داعش می داند.

بنیامین نتانیاهو نخست وزیر رژیم صهیونیستی آشکارا از تشکیل کشور مستقل کردها حمایت کرده است.

ثامر السبهان وزیر مشاور در امور خلیج فارس عربستان بر ضرورت دور کردن عراق از بحران هایی که به آن نیاز ندارد تاکید کرده است.

اما این همه پرسی در شرایطی رخ می دهد که دولت عراق مشغول آزادسازی مناطق باقیمانده تحت اشغال داعش است و اختلافات میان بغداد و اربیل به اوج خود رسیده است و این پس از اصرار بارزانی بر برگزاری همه پرسی در ۲۵ سپتامبر است. رای پارلمان عراق به برکناری نجم الدین کریم استاندار کرکوک تصمیمی است که رهبران اقلیم کردستان عراق آن را به منزله پایان مشارکت ملی میان بغداد و اربیل می دانند.

اما چالشهای پیش روی همه پرسی چیست؟

مخالفت های مردمی با طرح استقلال؛ که گواه آن نیز مواضع عشایر عراقی، اقلیت های دینی و قومی مانند ترکمن ها و صائبین و ساکنان دشت نینوا و جدای از آن مخالفت سیاسی با طرح جدایی است.

اختلافات کُردی-کُردی؛ به گونه ای که توافق سیاسی داخل اقلیم برای تلاش های استقلال نیست و اعتراض برخی احزاب کُردی با بحث جدایی گواه این مدعاست که جماعت اسلامی و جنبش التغییر(گوران) مخالف سیاست های رهبران اربیل هستند و جلسات پارلمان اقلیم را تحریم کرده اند.

اما چالش دیگر در این باره احتمال درگیری های مسلحانه است که این موضوع وحدت عراق و همزیستی اجتماعی را از بین می برد. تصمیم پارلمان عراق برای اجازه دادن به حیدر العبادی نخست وزیر این کشور برای اتخاذ همه اقدامات لازم برای حفظ وحدت عراق به منزله اجازه استفاده از قدرت نظامی و اعلام حالت فوق العاده است. در این میان مخالفت حشد شعبی عراق با همه پرسی نیز بر پیچیدگی می افزاید به ویژه که بر آمادگی برای حفاظت از وحدت عراق در صورت اصرار کردها بر جدایی تاکید کرده اند.

یکی دیگر از چالشها مناطق مورد مناقشه است که اگر اختلافات میان بغداد و اربیل به اوج برسد احتمال درگیری مسلحانه میان نیروهای مسلح عراق و پیشمرگان کُرد بر سر آن وجود دارد.

مشکلات با کشورهای همسایه با توجه به مخالفت ترکیه و ایران که این از نظر امنیتی چالش جدی برای آینده اقلیم به شمار می رود.

استقلال اقلیم کردستان عراق سبب می شود که کشور عراق در برابر آینده ای نامعلوم قرار گیرد و باب تجزیه و فروپاشی آن است به ویژه که اگر گرایش های تجزیه طلبانه به دیگر استانهای جنوبی و غربی هم سرایت کند و بی ثباتی سیاسی و امنیتی ملازم کشور عراق خواهد بود.

اما دو دیدگاه درباره بحث همه پرسی وجود دارد؛ نخست اینکه به دلیل مخالفت منطقه ای و جهانی با آن، رهبران این اقلیم مجبور به تعویق یا لغو همه پرسی شوند(امری که بعید است) زیرا آینده اقلیم به نتیجه همه پرسی محدود نمی شود بلکه به مواضع جهانی در قبال اعلام کشور مستقل نیز مربوط می شود و در سایه مخالفت جهانی هرگز کشور مستقل در نقشه جهان نمایان نخواهد شد و به عبارت دیگر مُرده به دنیا خواهد آمد.

برخی دیگر هدف از این تحرکات و بازی ها را فشار بیشتر با هدف امتیازگیری بیشتر از دولت مرکزی می دانند. رهبران کُردی به خوبی از حجم چالشهای بین المللی و منطقه ای و داخلی در صورتی که بر برگزاری همه پرسی و اعلام جدایی اصرار کنند، آگاه هستند. کشور مذکور از نظر خشکی و دریایی محبوس خواهد بود زیرا میان منطقه تحریم داخلی و محاصره منطقه ای مجاور آن محصور است.

بحث تشکیل کشور مستقل مطرح نیست بلکه ادامه حیات این کشور نیز مهم است زیرا این کشور به همکاری با همسایگانی نیاز دارد که به شکل قاطع با تشکیل آن مخالف هستند از همین رو بحران اقتصادی شدیدی بر آن حاکم خواهد بود.

از همین رو به نظر می رسد که موضوع همه پرسی صرفا اهرم فشاری بر دولت مرکزی برای دستیابی به دستاوردهای سیاسی و اقتصادی باشد و به احتمال زیاد در آستانه برگزاری همه پرسی رهبران کردی از تعویق همه پرسی در مقابل گرفتن امتیازات مهم خبر بدهند اما این بار شروط خود را با تضمین های بین المللی همراه کنند و این همان است که رهبران اقلیم کردستان عراق از طرح جدایی و اعلام استقلال دنبال می کنند.

اما به هر حال بارزانی از فضای به وجود آمده به نفع خود بهره برداری خواهد کرد. به عبارت دیگر بارزانی با موج سواری بر روی تجمعات و کمپین های مربوط به همه پرسی هم تلاش مضاعفی برای تثبیت جایگاه و موقعیت خود به کار خواهد بست و اگر هم این همه پرسی برگزار نشود بر این باور خواهد بود که در عرصه عملی پاسخ آری را به دست آورده است. بر اساس آخرین اخبار در نشست سه حزب اتحادیه میهنی، دموکرات و اتحاد اسلامی آنها بر برگزاری همه پرسی تاکید کرده اند. / خبرگزاری مهر - فرزاد فرهادی

22