کمیابی منابع موضوع مشترک علومی چون اقتصاد ، مدیریت و بودجه است . اقتصاد به علم اداره منابع کمیاب تعبیر می شود ، مدیریت را استفاده ی موئر و کارآمد از منابع مادی ، مالی و انسانی می دانند و بودجه نیز از یک دیدگاه به تبدیل منابع مالی به اهداف انسانی تعریف شده است . در هر سه مقوله ، استفاده بهینه از منابع قابل توجه است چراکه منابع کمیاب اند و ضرورت دارد این منابع کمیاب اداره شوند . همانطور که یک خانواده باید تعادلی بین درآمد ها وهزینه های خود ایجاد کند ، دولت نیز ملزم به تنظیم دخل و خرج می باشد .
بودجه یک کشور نشان دهنده جایگاه دولت در اقتصاد و به عبارتی حدود و ثغور دخالت دولت در جامعه است و اداره صحیح امور مالی دولت ، نقش به سزایی در به سازی نظام اقتصادی و نظام اداری یا مدیریت بخش دولتی دارد . به جرئت می توان گفت آنچه یک دولت یایک حزب به عنوان سیاست های خود اعلام می کند و یا برنامه هایی که یک نامزد انتخابات ریاست جمهوری در نطق انتخاباتی خود اظهار می کند در بودجه تجلی می کند . یعنی این ارقام بودجه است که نشان می دهد که یک دولت یا یک رئیس جمهور به آموزش و پرورش اولویت بیشتری قائل است یا به امور زیر بنایی یا بهداشت ویا ...
بودجه شاهرگ حیاتی دولت است زیرا دولت تمام فعالیت های مالی خود اعم از کسب درآمد و پرداخت هزینه ها برای اجرای برنامه های متعدد و متنوع خود را در چارچوب قانون بودجه انجام می دهد . بنابراین بودجه آینه تمام نمای همه برنامه ها و فعالیت های دولت بوده و نقش بسیار مهم و حیاتی در توسعه اقتصاد ملی ایفا می نماید .
به زبان ساده باید گوییم بودجه یعنی پیش بینی درآمد و هزینه های دولت برای یک سال مالی از تاریخ 1/1/.... تا 29/12/..... نشان می دهد .
قانون بودجه ایران از سه قسمت تشکیل شده است :
1- بودجه عمومی دولت شامل : الف ) بودجه عادی برای وزارتخانه ها و موئسسات دولتی – این بودجه شامل اعتباراتی نیزخواهد بود که مستقیما مربوط به وظایف یک وزارتخانه یا موئسسه دولتی نیست و تحت عنوان خاص منظور می گردد. ب) بودجه عمومی عمرانی برای اجرای برنامه های عمرانی
2- بودجه شرکت های دولتی
3- بودجه موئسساتی که تحت عنوان غیراز عناوین بند 1و2 در بودجه کل کشور منظور می شود .
اکنون می خواهیم یک نگاه کلی به قانون بودجه سال 1394 بپردازیم :
بودجه سال 1394 بالغ بر 8467411000000000 ریال معادل 297000000000 دلار می باشد و درآمد نفتی برابر با 19600000000 دلار پیش بینی شده و ارزش برابری دلار با ریال به نسبت هر دلار 28500 ریال براورد شده است.
اگر بخواهیم تحلیلی در این زمینه داشته باشیم این است که اقتصاد ایران دچار مشکل تورکود ( تورم + رکود ) می باشد که ریشه بیکاری ، تورم و عدم رشد اقتصادی است از طرفی دیگر در سال 1394 با کاهش قیمت نفت حدود 40% روبرو هستیم به همین خاطر بودجه سال 1394 با کاهش وابستگی به درآمد های نفتی به تصویب رسید و بخش عظیمی از بودجه به سمت مالیات سوق داده شده است .
از اعداد و ارقام بودجه سال 1394 اینطور نشان می دهد که بودجه سال 1394 دولت در حقیقت خروج از رکود اقتصادی را در دستور کار خود قارار داده است ، از طرف دیگر درآمد هدفمندی یارانه ها بالغ بر 48 هزار ملیارد تومان تعیین شده است که :
1- مبلغ 52 هزار ملیارد ریال کمک به بخش تولید و حمل و نقل عمومی ، بهینه سازی مصرف انرژی در واحد های تولیدی و حفظ محیط زیست اختصاص داده شد .
2- مبلغ 48 هزلر ملیارد ریال برای اجرای بند (ب) ماده 34 قانون برنامه 5 توسعه اقتصادی و اجتماعی .
3- مبلغ 390 هزار ملیارد ریال پرداخت نقدی و غیر نقدی موضوع ماده 7 قانون هدفمند کردن یارانه ها .
4- مبلغ 13 هزار ملیارد ریال تامین بخشی از یارانه سود تصحیلات تامین مسکن ، حمایت از زوج های جوان و....
5- مبلغ 40 هزار ملیارد ریال کمک به برنامه های اشتغال جوانان و فارغ التحصیلان دانشگاهی

با توجه به مطالب بالا که در قانون بودجه سال 1394 براورد شده است چند نکته قابل تامل است :
1- قیمت هر بشکه نفت حدود 70 دلار و قیمت هر دلار 2850 تومان در نظر گرفته شده سوال این است که چقدر به ثابت ماندن قیمت نفت در سال جاری امیدواریم و حتی کارشناسان پیش بینی میکنند که قیمت نفت در سطح جهان بنا به دلایلی کاهش خواهد یافت ، در آن صورت بودجه دچار کسری می شود که به اقتصا د تورم رکودی شدت خواهد داد .
2- در بودجه سال 1394 درآمد ها به سوی مالیات سوق داده شد ، سوال این است چقدر ساز و کار مناسب برای اخذ مالیات از تمامی مشاغل داریم و این عامل چقدر قابل تحقق و دست یافتنی است. اگر نرخ مالیاتی را برای بخش کارمندان دولت افزایش دهیم دوباره با کاهش نرخ پس انداز روبرو خواهیم شد و در آن صورت اقتصاد در حالت رکود تورمی شدت بیشتری خواهد گرفت .
3- بنابر گزارشات مجلس و دولت ، قانون بودجه کشور به صورت انقباضی بسته شد ، سوال این است وضعیت تولید ، صنایع نیمه تعطیل و در حال تعطیل چه خواهد شد ، ممکن است باسیاست های اقتصادی انقباضی به خصوص در بخش پولی نرخ تورم را کاهش داد اما وضعیت تولید ، اشتغال و رشد اقتصادی چه خواهد شد ؟ ...

* کرم سینا عضو هیئت علمی دانشگاه وکارشناس مسائل اقتصادی