جنگ و گنج : آن روزها زنان انقلابی و آرمان گرای کشور، حاضر شدند، پای در میدان رزم بگذارند و دوشادوش مردان در عرصه های پشتیبانی و امداد، حاضر شوند و در مواقع لزوم نیز سلاح به دست گیرند.

روایت سال های جنگ تحمیلی را همواره از زبان مردان خوانده و شنیده ایم و روایت زنان از سال های دفاع، از وجوه مغفول مانده تاریخ دفاع مقدس بوده است؛ زنانی که در جنگ حضور داشتند و دوشادوش مردان جنگیدند و این جنگ، صرفاً به معنای عام آن، حضور در مناطق عملیاتی نبوده است. دوران دفاع مقدس در ایران کتابی را ورق زده که فصل های آن خواندنی است امّا سهم زنان در این کتاب قطور، اندک است و آن ها هنوز لحظه های حضورشان را در این اتفاق تاریخی، آن  گونه که باید و شاید روایت نکرده اند. از ایام جنگ و نقش زنان، فقط این را به یاد می آوریم که در حال بدرقه ی همسران و فرزندان شان، در هنگام اعزام به جبهه بوده اند و از فعالیت های آنان در پشتیبانی جنگ، چیزهای کمی می دانیم؛ از زنانی که خاطرات دوران جنگ، بخشی از وجودشان شده است. از نخستین روزها و ماه های پیروزی انقلاب و پس از صدور فرمان امام خمینی(ره) مبنی بر تأسیس سپاه پاسداران و دیگر نهادهای انقلابی، عده کثیری از زنان، عضو این نهادها شدند. آن روزها زنان انقلابی و آرمان گرای کشور، حاضر شدند، پای در میدان رزم بگذارند و دوشادوش مردان در عرصه های پشتیبانی و امداد، حاضر شوند و در مواقع لزوم نیز سلاح به دست گیرند. پشتیبانی عاطفی از رزمندگان یکی از مهم ترین نقش های زنان در طول سال های دفاع بوده است. رزمنده ای می گفت:

- خواهرم به من آموخت چگونه می توانم به تنهایی، یک لشکر باشم!

مادری خطاب به فرزندش می نویسد:

- علی جان، می دانی چه قدر دوستت دارم، ولی صلاح می دانم پس از مراسم چهلم برادر شهیدت، دوباره به جبهه برگردی!

جلوه های دیگر همراهی خواهران، همسران و مادران ایرانی، به ویژه بانوان مازندرانی را باید در تهیه و تدارک اجناس و اقلام ضروری رزمندگان جست. لباس گرم و ملحفه می دوختند و غذای گرم می پختند.

حاجیه خانم علم الهدی، کاروان های حضرت زینب(س) را به راه انداخته بود و خانم ها را به دیدار جنگ زدگان و خانواده های شهدا می برد. تا آن جا که امام خمینی با سخنان الهام گرفته از معنویت و صفا، این گونه از آنان تشکر کرد:

- «وقتی در تلویزیون این بانوان را می بینم که به همراهی و پشتیبانی از لشکر و قوای مسلح، اشتغال دارند، ارزشی برای آن ها در دلم حس می کنم که برای کس دیگری نمی توانم این گونه باشم. آن ها کارهایی که می کنند، دنبالش توقع مقامی یا اشتغال پستی و چیزی که از مردم درخواست کنند، نیست؛ بلکه سربازان گمنامی اند که باید گفت انگار در جبهه ها مشغول جهاد اند. این ها هدیه الهی اند و باید قدرشان را بدانیم.»

یکی از چهره های ماندگار سرکار خانم حاجیه زهرا عظیمی، همسر شهید اسماعیلی، اهل گلوگاه است که به زینب کربلای ایران ملقب شده است؛ که در طول سال های مقدس، داغ ده عزیز را به جان خریده است.

نگاهی به حضور حماسی خواهران نجف زاده از روستای حسین آباد شهرستان ساری، که حضور همزمان پنج خواهر از یک خانواده ایثارگر مازندرانی، ، را در تاریخ افتخارات این دیار به ثبت رسانده است. خانم بتول نجف زاده در مصاحبه ای با ویژه نامه عشق و آتش این گونه بیان می کند:

 - «در پایگاه مقاومت محل کارهایی مثل خیاطی و بافتنی، بلد نبودم. نذر کردم خدا کمک کند، یاد بگیرم. در عوض من هم تا زمانی که جبهه نیاز دارد، ببافم. از کارهای دیگرمان این بود که فصل پاییز برای کندن نارنج به بابل می رفتیم. آب نارنج ها را می گرفتیم و به جبهه می فرستادیم. همه خواهران در این فکر بودند که از چه راهی می توانند کمک بیشتری به جبهه بکنند تا این که برای فراگیری دوره امدادگری به جمعیت هلال احمرساری رفتیم. پس از گذراندن دوره امداد  و نجات سعی کردیم، هر طوری شده خودمان را به جبهه برسانیم تا دین مان را به امام و انقلاب ادا کنیم.»

حضور و همراهی همسران فرماندهان در مناطق مختلف عملیاتی، از دیگر جلوه های ایثار زنان این سامان در سال های حماسه بوده است. خانم نیک خوامیری خواهر شهید علی اصغر نیک خو و همسر سردار شهید سبزعلی خداداد اهل امیرکلای بابل، از روزهای زندگی در پادگان شهید بهشتی اهواز می-گوید:

- « در سال 1361 شهید خداداد به عنوان جانشین شهید ابوعمار در مریوان انتخاب شد. تحمل دوری او برای من و دخترم سخت بود. به پیشنهاد من، خانه ای در مریوان اجاره کرد. وسایل را جمع کردیم و آماده اسباب کشی شدیم که شهید تماس گرفت و گفت: منطقه بمباران شده و همه چیز ویران شده است. به ناچار در شمال ماندگار شدیم، ولی مدتی بعد، قرار شد که عازم خانه های سازمانی پادگان شهید بهشتی اهوازبشویم. علی رغم موقعیت خطرناک منطقه و سختی راه، پذیرفتم و راهی جنوب شدم. اولین خانواده ای بودیم که قرار بود در آن منطقه مستقر شود. در آن جا روزهای سختی را پشت سر گذاشتیم. بدترین لحظات حضورمان در پادگان، زمانی بود که هواپیماهای عراقی منطقه را بمباران می کردند، ولی حضور من در آن جا باعث دلگرمی  شوهرم می شد. همدلی و تعامل همسران فرمانده هان، بیش از هر چیز دیگری در پادگان شهید بهشتی به چشم می آمد. اگر برای کسی مشکلی پیش می آمد همگی برای رفع آن می کوشیدند. مثلاً اگر یکی از بچه ها یا خانم ها بیمار می شد، با توجه به این که هیچ پزشک یا مرکز درمانی در پادگان وجود نداشت، خانم ها پشت وانت سوار می شدند و پس از طی مسیرهای سخت او را برای درمان به اهواز می بردند. وقتی متوجه می شدیم که عملیاتی اتفاق افتاده، از فرط اضطراب و فشار روانی، همه خانم ها تا صبح  روی پله ها می نشستیم و به آمبولانس های حامل مجروحین و شهدا که در حال عبور بودند، خیره می شدیم»

خانم صدیقه زهره منش خواهر شهید و همسر جانباز درویش زهره منش، ساکن بخش رستم کلای شهرستان بهشهر می گوید:

- «خانم ها، نذر می کردند تا با کار برای رزمندگان و سربازان امام زمان"عج" حاجت بگیرند. مادر شهیدان لطفی با حدود هفتاد سال سن، پارچه، پشم و وسایل دوخت چهار لحاف را روی سرش می گرفت و برای دوخت به این طرف و آن طرف محل می برد تا پس از تکمیل کار به جبهه ارسال کند، در حالی که امروز، خیلی از زنان جوان نمی توانند حتی وسایل یک لحاف را بر روی سرشان بگذارند. آن روزها پشتیبانی از جنگ، بخشی از کار روزانه زنان ایرانی بود.»

بی تردید نقش و حضور زنان در هشت سال جنگ تحمیلی، نقشی انکار ناپذیر است؛ چراکه اولین قربانیان جنگ، زنان و کودکان هستند. وقتی جنگی آغاز می شود و مرد پای به جبهه ها می گذارد؛ نقش زنان دو چندان می شود. شیر زنان مازندرانی نیز همانند زنان سایر مناطق کشور، در غیاب مردان، همزمان چند نقش مهم را در راستای حفظ سازمان خانواده خویش عهده دار بوده اند. زنانی که در راه اعتلای نام میهن، همسران و فرزندان خود را با دست های خود از زیر کلام الهی عبور دادند. زنانی که در پی مسائل جنگ، از شهر و دیار خود کوچیده اند، زنانی که در طول سالیان دراز پس از جنگ، پرستارانی گمنام و بی نام و نشان، برای همسران و فرزند ان جانباز خود بوده اند. خاطره حماسه آفرینی، مهرورزی و شکیبایی ماندگار زنان این سامان، تا همیشه در حافظه تاریخی ایرانیان جاودانه خواهد ماند.