به گزارش شمال نیوز، کارشناسان ممتاز محیط زیست در سالهای اخیر نسب به تخریب و کاهش گستره جنگلهای هیرکانی به بهانه های مختلف قاچاق، جاده سازی های پی درپی و گسترش شبکه های لوله گذاری در مناطق بالا دست برای انتقال آب و گاز هشدارهای جدی صادر کرده بودند.

آنها بر این باورند جنگلهای هیرکانی یک منبع بزرگی برای ذخیره و نگهداری آب محسوب می شود که در طول سال مناطق پایین دست را سیراب می کند اما کاهش گستره جنگل آسیب های فراوانی برای این خطه از شمال به همراه دارد و مازندران را در مسیر کویری قرار می دهد.

گسترش خشکسالی در مازندران دیگر به منطقه خاصی تعلق ندارد بلکه عفریت خشکسالی جنگل، مرتع، رودخانه ها، آب بندانها، دشت و کوه های مازندران را زیر چتر نفوذ خود قرار داد.

خشکسالی سال جاری چالش های را برای محیط زیست این استان ایجاد کرد و کاهش ذخایر ارزشمند علوفه ای در مناطق ییلاقی یکی دیگر از این آسیب ها محسوب می شود. مازندران که همواره از آن به‌عنوان یکی از مناطق پرآب فلات ایران یاد می‌شود، چندین سال با تنش‌های آبی مواجه شده است.

این استان پس از سال ها تر سالی، بار دیگر در شرایط خشکسالی شدید قرار گرفته، به‌طوری که به‌گفته مسئولان و کارشناسان، سال آبی پشت‌سرگذاشته شده یکی از خشک‌ترین سال‌های آبی مازندران در ۱۰ سال اخیر بوده است و مهم‌ترین دلیل بروز این وضعیت نیز کاهش بارندگی‌ها و پیرو آن کم‌شدن حجم آب رودهای این استان است و به این موضوع باید افزایش دمای هوا در زمستان و بهار و ذوب‌شدن زودهنگام برف ارتفاعات به‌عنوان یکی از منابع تامین آب استان را نیز اضافه کرد، هرچند که نشانه‌های خشکسالی و تنش آبی در سراسر مازندران دیده می‌شود، اما مناطق شرقی این استان بیشتر از سایر نقاط در معرض تنش آبی قرار دارند.

کارشناسان خشکسالی را بارش کمتر از حد معمول که منجر به تغییر الگوی آب وهوایی می شود، تعریف کرده اند و در همین راستا نیز خشکسالی از نظر هواشناسی به حالتی از خشکی ناشی از کمبود بارندگی اطلاق می‌شود.

خشکسالی به طور معمول براساس درجه خشکی در مقایسه با مقادیر نرمال یا میانگین و طول دوره خشکی تعریف می شود. تعاریف خشکسالی هواشناسی باید به صورت موردی برای هر منطقه خاص درنظر گرفته شود چرا که شرایط جوی که موجب کمبود بارش می شود، از منطقه ای به منطقه دیگر تغییر می کند.

از دیدگاه اقلیم شناسان، خشکسالی یک پدیده طبیعی است که در اثر تغییرات الگوه‌های آب وهوایی ناشی از کاهش نزولات جوی کمتر از حد معمول خود به خود به وجود می آید و ادامه آن موجب عدم تعادل اکولوژیکی و هیدرولوژیکی می شود.

از طرفی چون از دیدگاه جغرافیایی تعریف خشکسالی مفهومی مکانمند است، شدت خشکسالی در هر محل تابعی از ضریب تغییرپذیری بارش در همان محل است بنابراین از نظر اقلیم شناسی خشکسالی قابل تعیین است به طوری که در این روش درجه خشکسالی و ترسالی تعیین می شود.

روند نزولی بارش در مازندران

در این ارتباط مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب مازندران اظهار کرد: میانگین بارش کشور در ابتدای قرن ۲۱ حدود ۱۸۴ میلی‌متر بود، اما این رقم در سال گذشته به ۱۶۰ میلی‌متر رسیده است.

بهزاد برارزاده با بیان این مطلب که این استان به مرحله خشک‌قرنی وارد شده و دیگر نمی‌توان از واژه خشکسالی استفاده کرد، اظهار کرد: میانگین بارش کشور در ابتدای قرن ۲۱ حدود ۱۸۴ میلی‌متر بود، اما این رقم در سال گذشته به ۱۶۰ میلی‌متر رسیده است.

وی ادامه داد: پیش‌بینی می‌شود میزان بارش‌ها تا پایان قرن به حدود ۱۴۰ میلی‌متر کاهش یابد که نشان می‌دهد با بحران خشک‌قرنی روبه‌رو هستیم و دیگر نمی‌توان تنها از واژه خشکسالی استفاده کرد.

مدیر عامل آبفا مازندران با تأکید بر ضرورت اصلاح الگوی مصرف در بخش خانگی و کشاورزی افزود: یکی از مهم‌ترین چالش‌های ما ناآگاهی نسبت به ارزش واقعی آب است.

او با بیان اینکه سرانه مصرف در مازندران همچنان بالاتر از میانگین جهانی است و ادامه این روند پایدار نیست، گفت: ۲۵ تا ۳۰ درصد آب در شبکه توزیع استان هدر می‌رود.

برارزاده فرسودگی شبکه را یکی از دلایل اصلی این اتلاف آب آشامیدنی دانست و افزود: اصلاح و بازسازی شبکه لوله گذاری روشی مناسب برای جلوگیری از هدر رفت اب است

مشارکت مردم گره گشا

مدیر عامل آبفا مازندران مشارکت مردم را کلید عبور از بحران دانست و گفت: اگر هر خانواده تنها ۱۰ درصد از مصرف خود را کاهش دهد، سالانه میلیون‌ها مترمکعب آب صرفه‌جویی می‌شود.

برارزاده، استفاده از ماشین لباسشویی و ظرفشویی با ظرفیت کامل و به‌کارگیری شیرآلات کاهنده مصرف از ساده‌ترین، اما مؤثرترین اقدامات دانست و ادامه داد: همکاران ما از طریق حضور در مدارس و مساجد، سخنرانی، و فراهم‌کردن بستر بازدید دانش‌آموزان از تأسیسات آبرسانی، کارهای فرهنگی و آموزشی گسترده‌ای انجام داده‌اند.

مدیر عامل آبفا مازندران گفت: مدیریت مصرف آب یک انتخاب نیست بلکه ضرورت حیاتی کشورمحسوب می‌شود و برای عبور از این چالش‌ها به همراهی مردم، مسئولان و بخش خصوصی در این مسیر وابسته است.

برابر آمارها، حدود ۱۲ درصد آب اشامیدنی استان از آب سطحی و ۸۸ درصد از آب زیرزمینی یعنی ۷۴۰ حلقه چاه و ۳۷۳ چشمه تامین می شود، که در زمان بارندگی با کدورت آب و زمان قطع برق با خرابی پمپ ها مواجه می شویم که این چالش نشان می دهد باید بیشتر به سمت استفاده از آبهای سطحی برویم.

استان مازندران افزون بر سه هزار روستای بالای ۲۰ خانوار دارد. منابع آبی این استان از ۷۲۰ حلقه چاه، ۳۵۳ دهنه چشمه و سد با ظرفیت تولید و استحصال ۵۲۲ میلیون مترمکعب، تامین می‌شود.

شرکت آب و فاضلاب مازندران یک میلیون و ۱۰۲ هزار مشترک را در ۵۸ شهر و یکهزار و ۶۷۸ روستا زیرپوشش دارد.

سال آبی گذشته برای مازندران ۲ نیمه کاملا متفاوت داشت. نیمه نخست یعنی پاییز و زمستان ۱۴۰۳ با بارندگی‌های امیدوارکننده و مطلوب به بهار ۱۴۰۴ متصل شد که پس از چند سال تکمیل ظرفیت آبگیری همه سدهای فعال مازندران را به همراه داشت و نوید عبور از خشکسالی را در این استان داد. اما نیمه دوم سال آبیِ تازه‌پایان‌یافته، یعنی بهار و تابستان ۱۴۰۴ با کم‌بارشی‌ها و شدت گرما بار دیگر اثبات کرد که خشکسالی بیخِ گوش مازندران است و رویای ترسالی را نباید جدی گرفت.

زمستان پارسال که بارندگی‌های مناسب مناطق جلگه‌ای و بارش‌های خوب برف در مناطق کوهستانی مازندران رخ داد، بسیاری از کشاورزان مازندرانی‌ پیش‌بینی‌شان این بود که خشکسالی به پایان رسیده و می‌توانند با دغدغه کمتری از ابتدای بهار وارد شالیزارهای‌شان شوند.

این پیش‌بینی تا حدودی هم درست از آب در آمد. زیرا به لطف رشد ۳.۵ برابری ذخایر برفی ارتفاعات مازندران در پایان بهمن پارسال و همچنین افزایش میزان آب ذخیره شده در سدهای استان، شرایط برای کشاورزی در سال ۱۴۰۴ مطلوب‌تر از سال‌های گذشته بود.

حتی در فروردین امسال ابتدا سد البرز و سپس سد میجران رامسر سرریز شدند و سد شهید رجایی ساری نیز پس از پنج سال به طور کامل پر شد و در آستانه سرریز قرار گرفت. اما کاهش بارندگی‌ها در بهار و به ویژه تابستان، سایه خشکسالی را از مازندران دور نکرد.

حالا با پایان یافتن سال آبی ۱۴۰۳-۱۴۰۴، نگاهی به آمارهای مرتبط با منابع آبی مازندران نشان می‌دهد که دستِ خشکسالی و کم‌آبی چندان هم از مازندران دور نشده و اتفاقا با گریبان این استان هم فاصله‌ای ندارد. این موضوع را آمارهایی که شرکت آب منطقه‌ای مازندران از منابع آبی استان در سال آبی گذشته –یکم مهر ۱۴۰۳ تا ۳۱ شهریور ۱۴۰۴ منتشر کرده نیز اثبات می‌کند.

به گفته مدیر دفتر مطالعات پایه منابع آب شرکت آب منطقه‌ای مازندران، آمارها در سه شاخص مهم بارندگی، آورد رودخانه‌ها و تراز و حجم آب‌های زیرزمینی این استان نسبت به دوره درازمدت و سال آبی ۱۴۰۲-۱۴۰۳ کاهشی است.