در دنیای امروز که تحولات ژئوپلیتیکی به سرعت در حال وقوع است، همکاری‌های اقتصادی میان ایران و چین به طور قابل‌توجهی در حال گسترش است. این دو کشور که دارای تاریخ و تمدن غنی هستند و سابقه همکاری اقتصادی در عصر طلایی راه ابریشم ۲۰۰۰ ساله را دارند، در پی بازتعریف روابط خود با بهره‌گیری از مسیرهای زمینی جدید از طریق پاکستان و افغانستان هستند. این تلاش‌ها می‌تواند به ایجاد یک اتحاد اقتصادی قوی‌تر منجر شود که به نفع هر دو کشور و به عنوان سلاحی در برابر فشارهای غربی عمل کند.

ایران و چین در سال‌های اخیر روابط اقتصادی خود را در حوزه‌های مختلفی از جمله انرژی، زیرساخت‌ها، تجارت و فناوری تقویت کرده‌اند. تغییرات در سیاست‌های بین‌المللی به ویژه پس از تحولات اخیر و تنش‌های تجاری، زمینه را برای تقویت این روابط فراهم کرده است که در قالب پروژه‌های مشترک با منافع دوجانبه در حال پیگیری هستند.

یکی از کلیدی‌ترین پروژه‌ها، اتصال چین به غرب آسیا از طریق ایران با استفاده از کریدور اقتصادی چین-پاکستان (CPEC) و جاده واخان در افغانستان است. این دو مسیر می‌توانند به عنوان محورهای همکاری بین ایران و چین عمل کنند و به تسهیل تبادلات تجاری کمک کنند.

کریدور اقتصادی چین-پاکستان که با سرمایه‌گذاری حدود ۶۰ میلیارد دلاری چینی‌ها در حال توسعه است، به عنوان یک پروژه کلیدی در راهبرد راه ابریشم جدید چین (BRI) شناخته می‌شود. این کریدور از بنادر گوادر و کراچی در پاکستان آغاز می‌شود و به غرب چین متصل می‌گردد.

به اعتقاد کارشناسان، بندر چابهار ایران می‌تواند به عنوان مکملی مؤثر برای بندر گوادر عمل کند و گزینه‌ای مطلوب برای چین باشد. اتصال خطوط جاده‌ای و ریلی چابهار به کریدور CPEC می‌تواند زمان و هزینه حمل‌ونقل کالا را کاهش دهد و امنیت زنجیره تأمین چین را در مواجهه با بحران‌های ژئوپلیتیک افزایش دهد. 

از سوی دیگر، جاده واخان در افغانستان (مرز باریک و مشترک میان چین و افغانستان) نیز به عنوان یک مسیر استراتژیک مطرح شده است. این جاده، به دلیل موقعیت جغرافیایی خاص خود، امکان دسترسی چین به بازارهای آسیای میانه و غرب آسیا را فراهم می‌کند و به تازگی توجه بیشتری را جلب کرده است.

رئیس‌جمهور چین شین‌جین پینگ در گفتار خود در حساب مجازی بریکس عنوان کرده‌ بود که چین در حال شروع احداث جاده‌ای از طریق افغانستان برای دسترسی به ایران و غرب آسیا است.

کریم نائینی، کارشناسان حمل‌ونقل و ترانزیت، عنوان کرد که همکاری ایران و چین از طریق کشورهای واسطه‌ای مانند پاکستان و افغانستان، نشان‌دهنده عزم جدی این دو کشور برای شکل‌دهی به یک اتحاد اقتصادی پایدار است. این اتحاد می‌تواند به کاهش وابستگی به مسیرهای دریایی تحت نفوذ غرب و آمریکا به ویژه تنگه مالاکا، کمک کند.

این کارشناس تصریح کرد که با توجه به این که حدود ۹۰ درصد از تجارت دریایی چین از طریق تنگه مالاکا انجام می‌شود، ایجاد ارتباطات زمینی از طریق ایران، افغانستان و پاکستان می‌تواند به عنوان یک راهبرد کلیدی برای کاهش ریسک‌های ناشی از تنش‌های بین‌المللی و افزایش امنیت اقتصادی چین عمل کند.

نائینی افزود: علاوه بر این، پروژه‌های مرتبط با این کریدور از جمله راه‌آهن خواف-هرات و تأمین انرژی نیروگاه‌های چینی در بنادر گوادر و کراچی، می‌تواند به بهبود روابط سیاسی و اقتصادی میان چین و ایران کمک کند.

در نهایت، با توجه به این تحولات، به نظر می‌رسد که ایران و چین با نگاهی راهبردی به این فرصت تاریخی، می‌توانند از همکاری‌های خود بهره‌برداری کنند و نظم منطقه‌ای جدیدی را شکل دهند که بر اساس مشارکت‌های متقابل و منافع مشترک ایجاد شده است. 

این شراکت می‌تواند به عنوان سلاحی در برابر فشارهای غرب و یکجانبه‌گرایی‌های آن عمل کند و در نهایت به تقویت امنیت و توسعه اقتصادی هر دو کشور منجر شود.