به گزارش شمال نیوز به نقل از ایسنا: بنابر اظهار کارشناسان، وقوع سیل در مازندران دیگر یک حادثه غیرمترقبه قلمداد نمی شود چراکه هم در فصول بارشی و هم در فصول گرم سال، سیل‌های مخرب با وسعت و شدت گوناگون در مناطق جغرافیایی مختلف، خسارات فراوانی را به استان تحمیل کرده‌اند. با این وجود سوال اینجاست که چرا با چنین تجربه و سابقه‌ای باز هم سیل در مازندران آسیب رسان است؛ در این گزارش یک کارشناس مدیریت بحران و یک متخصص علوم مهندسی آب به تشریح علل و عوامل آسیب پذیری مازندران در مواجهه با سیل می پردازند.

وقوع سیل طی سال‌های اخیر و کوتاه شدن فاصله آن قصه جدیدی نیست. طی سال‌های اخیر مازندران، گیلان و گلستان بارها شاهد وقوع سیل های مهیبی در فصل های مختلف بودند که خسارات بیشماری را از خود بر جای گذاشت. سیلاب‌های که هنوز خسارت دیدگان کمرشان از بار سنگین آن راست نشده است.

به نظر بسیاری از کارشناسان تغییر اقلیم، دست بردن در طبیعت، مدیریت نادرست و ساخت و سازهای غیر استاندارد از جمله علل این سیلاب‌ها است. با اینکه اساتید و کارشناسان این حوزه بارها هشدار دادند اما باز هم تجاوز و تعرض به حریم طبیعت و مدیریت نادرست، خسارات زیادی را بر جای می گذارد.

مدیرکل سابق مدیریت بحران مازندران در گفت وگویی گفت: با بیان اینکه در سطح استان مازندران رودخانه هایی وجود دارد که در هنگام وقوع سیل خسارات سنگینی را به مردم وارد می کند، اظهار کرد: هر کدام از رودخانه های مازندران رفتار خاص خود را دارند و آورده آن ها متفاوت است.

رستم زرودی با بیان اینکه در مدیریت بحران چهار مرحله پیش بینی، پیشگیری، مقابله و بازسازی وجود دارد، افزود: در مرحله پیشگیری و پیش بینی باید حریم رودخانه ها مشخص شود و رفتار ۱۰ ساله رودخانه از نظر دبی، میزان مخلوط و منطقه جغرافیایی در نظر گرفته شود و بعد از آنکه بررسی لازم صورت گرفت حریم رودخانه مشخص شود.

زرودی با تاکید بر اینکه باید از آبخوان‌داری به آبخیزداری رسید، تصریح کرد: در ارتفاعات باید درختکاری و در کنار آن سرشاخه گیر و رسوب گیر گذاشته شود زیرا این اقدامات جلوی شتاب آب را می گیرد.

وی چند اقدام اساسی را مورد نیاز در جلگه ذکر کرد و گفت: مشخص کردن سردهنه های زراعی و استانداردسازی و جانمایی مناسب آن ها، دیواره های حفاظتی در نقاط مورد نیاز رودخانه ها، استانداردسازی پل‌های ساخته شده بر روی رودخانه ها از جمله بخشی از این اقدامات است.

لزوم استاندارد سازی پل‌های قدیمی

مدیرکل سابق مدیریت بحران مازندران با ابراز نگرانی از اینکه اغلب پل‌های ساخته شده قدیمی و دارای ایراد فراوان است، یادآور شد: این پل‌ها بدون مطالعه و در ارتفاع و عرض کم احداث شده اند و در هنگام وقوع سیل موجب بروز خسارات زیادی می شوند بنابراین نیاز است استاندارد سازی شوند.

زرودی با بیان اینکه رودخانه های مستعد سدسازی باید دارای سد شوند، تاکید کرد: یک رودخانه در سطح استان به صورت پایلوت مشخص شود و در این رودخانه حریم مشخص، آبخوان داری، ساخت ابنیه استاندارد، طراحی مناسب خروجی رودخانه مورد توجه قرار گیرد و سپس در ۱۲ رودخانه دیگر استان اجرایی شود.

وی خروج دام را یکی از طرح های نامناسب در مواجه با سیل عنوان کرد و گفت: به علت خروج دام دیگر شاهد آب چاله های ناشی از جای لگد گاو در جنگل نیستیم که این امر خود نقش موثری در مهار سیل و روان آب داشته است.

این کارشناس مدیریت بحران ادامه داد: خروج دام باعث محروم شدن درختان از کود حیوانات شد همچنین کشاورزان و دامداران در زمان حضور خود در جنگل با بریدن شاخه های هرز خود کمک بزرگی به افتادن این شاخه ها در مسیر آب می شدند.

زرودی تاکید کرد: باید با کمک دستگاه‌هایی چون جهاد کشاورزی، بنیاد مسکن ،امور آب، شهرداری ها، منابع طبیعی، آب منطقه‌ای و اداره راه، مهندسی درستی در رودخانه ها صورت گیرد و به شکل نظام‌مند همه موارد دیده شود تا این مشکلات برطرف شود.

یک کارشناس علوم مهندسی آب و سازه های هیدرولیکی افزود: استان مازندران در طول سال به طور میانگین ۵۰۰ تا ۸۰۰ میلیمتر بارندگی را در سال های گذشته داشته است هر چند کاهش ۱۵ درصدی را تجربه کرده است اما نسبت به سایر استان‌ها تبعات کاهش نزولات کمتر بوده است.

تغییر الگوی بارش طی سال‌های اخیر

بابک مومنی افزود: الگوی بارش ها طی چندسال اخیر تغییر یافته است؛ نزولات به علت فعل و انفعالات و تغییر اقلیم از مدیترانه ای به بارش های ساحلی تغییر یافته است این امر باعث شده تا بارندگی ها کمتر و شدت آن افزایش یابد و می توان گفت بارش موثر تغییر رویه داده است.

وی با بیان اینکه کاهش مدت بارندگی و شدت آن فرصت نفوذ در خاک را کم کرده است ، تصریح کرد: اگر عوامل انسانی همانند کاهش پوشش گیاهی، توسعه زراعت و توسعه خوش نشینی را به آن اضافه کنیم همه اینها به طور حتم نتیجه ای جز وقوع سیل را نخواهد داشت.

عضو هیات علمی و استادیار دانشگاه پیام نور مازندران به کوتاه شدن دوره بازگشت سیلاب در نوار شمالی کشور از جمله در استان های گیلان،مازندران و گلستان اشاره کرد و گفت: با این اوصاف سیل دیگر یک حادثه غیرمترقبه نیست بلکه یک مسئله است که فاصله زمانی کوتاه آن متصور است.

مومنی ادامه داد: چالش های مسئله سیل از غرب به شرق نوار شمالی تشدید می شود یعنی سیل در گلستان جدی تر از مازندران است همچنین مازندران نسبت به گیلان بیشتر است.

وی با اشاره به اینکه همین آب ها از منابع تجدیدپذیری هستند که در اختیار مازندران است، یادآور شد: باید با نگرش مدیریتی خاص این جریانات در نظر گرفته شود که چگونه می توان پدیده سیلاب را به فرصت تبدیل کرد.

اقدامات پیشگیرانه بهتر از اقدامات در زمان وقوع سیل

این کارشناس علوم مهندسی آب و سازه های هیدرولیکی در رابطه با تبدیل این تهدیدها به فرصت گفت: اگر نصف هزینه هایی که برای جبران خسارت سیل صرف می شود برای اقدامات پیشگیرانه انجام شود، شاهد این همه بروز خسارت نخواهیم بود.

مومنی بر مدیریت آب و معماری سازگار با حوادث سیلابی به عنوان دو موضوع مهم پرداخت و گفت: در بخش مدیریت آب از آنجائیکه فاصله کوه تا دریا بسیار کم است اگر فکری برای منابع آب نشود این آب خیلی سریعتر از جاهای دیگر به دریا می ریزد.

وی خاطرنشان کرد: درست است که تبخیر در مازندران برابر با نزولات است اما فاصله کم کوه تا دریا و شرایط جغرافیایی استان، کار مدیریتی منابع آبی را سخت تر می کند.

عضو هیات علمی و استادیار دانشگاه پیام نور بر داشتن برنامه جامع مدیریت آبخیر با توجه به شرایط تاکید کرد و گفت: تکمیل سدهای موجود، افزایش آب بندان ها، توسعه سدهای زیرزمینی اثربخش و احیا پوشش گیاهی، بخشی از اقدامات مورد نیاز است.

مومنی تغییر کاربری و تجاوز به طبیعت را از علل مهم وقوع سیلاب ذکر کرد و متذکر شد: علیرغم شعارهای زیادی که در جلوگیری از تغییر کاربری داده می شود اما عملا این معضل به صورت روزافزون ادامه دارد بنابراین باید در حوزه سخت افزار تغییر نگرش صورت گیرد.