سازمان بهداشت جهانی هفتم آوریل،سالروز تاسیس خود را در "روز جهانی بهداشت: نامیده است. در جمهوری اسلامی ایران،بهداشت عمومی بعنوان یکی از اصول زیربنایی در مبحث توسعه کشور،همواره مد نظر بوده است و به همین علت وزارت بهداشت،درمان و آموزش پزشکی،هر ساله از یکم تا هفتم اردیبهشت را بعنوان "هفته سلامت" گرامی می دارد. وزارت بهداشت برجسته ترین اولویت در عرصه بهداشت عمومی را در عنوان کوتاهی گنجانده و برنامه سالانه ای در جهت تحقق اهداف کلان خود پایه ریزی می کند. امسال :یک عمر سلامتی با خود مراقبتی" بعنوان شعار ملی هفته سلامت برگزیده شده است.
بی تردید"خود مراقبتی" اولین،مهمترین و ارزان ترین گام در پیشگیری،تشخیص و درمان است. مصادیق "خود مراقبتی" بسیار گسترده است و آموزش و افزایش دانش،توان و مهارت جامعه در ابعاد گوناگونی همچون کنترل وزن،تغذیه سالم،ورزش،عدم استعمال دخانیات،راهکارهای سلامت روان و ... را در بر می گیرد. بر اساس مطالعات علمی استفاده از روشهای خود مراقبتی موثر،40 درصد کاهش مراجعه به پزشکان عمومی،17 درصد کاهش مراجعه به پزشکان متخصص،50 درصد کاهش مراجعه به مراکز اورژانس،50 درصد کاهش موارد بستری در بیمارستان و 50 درصد کاهش در روزهای غیبت از کار را بدنبال دارد. "خود مراقبتی" در چهار گروه کلی زیر قابل تقسیم شده است که هر گروه برنامهریزی،آموزش و کاربردهای خاص خود را دارد.
1-خود مراقبتی برای حفظ سلامت
2-خود مراقبتی در ناخوش های جزئی
3- خود مراقبتی در بیماری های مزمن
4- خود مراقبتی در بیماری های حاد
اما سوال این است که "خود مراقبتی" از کمجا و از جه زمانی آغاز شود؟
بسیاری از اقدامات اساسی بهداشتی و درمانی همچون توزین نوزاد،تزریق ویتامین کا "k"، تزریق واکسن هپاتیت و ... از بدو تولد آغاز می شوند. این اقدامات نقش بارز در پیگیری و افزایش سلامت نوزاد ایفا کرده و نوزاد را در مقابل آسیب های احتمالی آینده ایمن می کند.نکته ویژه ای که در زندگی در عصر مدرنیته و تحصیل و اشتغال زنان،پا به پای مردان از نظر پنهان می ماند تغذیه با شیر مادر است.نتایج پژوهشهای فراوان بر تاثیر روشهای تغذیه بر رشد، سلامت و بقاء شیرخواران و کودکان خردسال منجر به ارائه توصیه سازمان بهداشت جهانی مبنی بر حفظ،حمایت و ترویج تغذیه با شیر مادر به مدت 6 ماه و تغذیه تکمیلی مناسب و سالم همراه با تداوم تغذیه با شیر مادر به مدت 2 سال یا بیشتر،شده است. اما بسیاری از نوزادان با این روش تغذیه نمی شوند.برخی مادران تغذیه با شیر مادر را به صورت رضایت بخش شروع می کنند اما اغلب در طول چند هفته اول پس از زایمان،تغذیه تکمیلی با شیر خشک را شروع کرده و یا تغذیه با شیر مادر را متوقف می کنند. تصمیم مادران برای شیردهی فواید زیادی از جمله سلامت شیرخوار،سلامت مادر و نیز فواید اجتماعی- اقتصادی برای جامعه به دنبال دارد. ترکیب منحصر به فرد شیر انسان،متغیر و غیر ثابت است. شیر مادر مواد مغذی ویژه ای فراهم می کند که با نیازهای در حال تغییر شیرخوار تطابق   می یابد برخی ترکیبات شیر کاربرد دو گانه ای هم در تغذیه و هم در تکامل سیستمهای مختلف بدن نوزاد دارند.شیر مادر در روزهای اول پس از زایمان "آغوز" یا "گلستروم" نامیده می شود که حاوی مقادیر زیادی پروتئین و پاد تن های دفاعی است. در روز دهم پس از زایمان معمولاً شیر"رسیده" ظاهر می شود که حاوی مقادیر بیشتری پروتئین و مواد معدنی مثل آهن نسبت به انواع دیگر شیر است. تغذیه با شیر مادر باعث کمک به انقباض رحم و کاهش خون ریزی پس از زایمان،پیشگیری از بروز سرطان پستان و تخمدان در مادر و کاهش خون مادر پس از زایمان می شود. مادرانی که نوزادان خود را با شیر خود تغذیه می کنند اضطراب و افسردگی کمتر و اعتماد به نفس و شادی بیشتری را نسبت به سایرین تجربه می کنند.
تغذیه با شیر مادر،تنظیم ضربان قلب نوزاد و گرم نگه داشته شدن بهتر وی را بدنبال دارد. این نوزادان ابتلا به عفونت گوش میانی،عفونتهای گوارشی و تنفسی،اسهال،عفونت دستگاه ادراری،دیابت قندی،سرطان های دوره کودکی،آسم،آلرژی،چاقی و اضافه وزن کمتری نسبت به سایر نوزادان را تجربه می کنند. این نوزادان همچنین هوش بالاتر،پیشرفت تکاملی بهتر و سلامت روانی مطلوب تری دارند و در مدرسه زنیز عملکرد بهتری از خود نشان می دهند.
تغذیه با شیر مادر منافع اقتصادی زیادی در ابعاد ملی و فردی دارد.این ذخیره منابع مالی هم از محل کاهش خرید شیر مصنوعی و هم از محل کاهش مخارج مراقبتهای بهداشتی حاصل می گردد. همچنین تغذیه با شیر مادر بار وارده بر محیط زیست ناشی از قوطی های شیر مصنوعی و بطری های شیر را از بین می برد و از انرژی لازم برای تولید و حمل و نقل محصولات مصنوعی       می کاهد.
آموزش مادران توسط کارکنان مراکز بهداشتی و درمانی می توانند به مادران کمک کنند تا روش مناسبی برای تغذیه شیرخواران انتخاب کرده و آنان را با موفقیت تغذیه نمایند. بجاست که همه دست اندرکاران به خصوص اصحاب رسانه از جمله تلویزیون و روزنامه و ... نیز فعالانه تغذیه با شیر مادر را ترویج نموده و در جهت حفظ آن کوشش نمایند.

سمیه هنری،ماما-کارشناس ارشد