درشهر رشت و گذشته های دور به علت عدم لوله کشی وکمبود امکانات،اکثرمنازل فاقدحمام بود وبه جز خانه های اعیان ،اشراف ومالکان بزرگ،عموم مردم از حمام های عمومی که در هرمحله ای دایربود،برای استحمام استفاده می کردند.برخی از مردم به ویژه درفصل تابستان با گرم کردن آب،در حیاط منزل خود به شستن سروتن می پرداختند.

براساس آمارسفرنامه میرزا ابراهیم که درسال 1276هجری قمری ارایه نموده،رشت در آن زمان دارای 17حمام بوده است.هم چنین طبق نقشه شهررشت که در سال 1287هجری قمری(1249هجری شمسی)ارایه نموده ،تعداد حمام های رشت،18باب اعلام شده ونیز رابینو درسال 1331هجری قمری تعداد حمام های این شهر را 35باب نوشته است.
باگذشت سالیان طولانی وازمیان حمام های قدیمی موجود که درحال حاضر تعطیل بوده واز نظر کاشی کاری های سردری دارای ارزش تاریخی می باشند،حمام گل زار پیرسرا است.
این اثر تاریخی در طول جغرافیایی 49/35/6وعرض جغرافیایی 37/15/59به ارتفاع به ارتفاع 9متراز سطح دریا قرار دارد.هم چنین این اثر در قسمت جلگه ای استان گیلان در بخش مرکزی شهرستا ن قراردارد.

این بنا در امتداد خیا با ن پیرسرا که از یک سو به خیا بان سردار جنگل واز سویی دیگر به سبزه میدان منتهی می شود،قرار دارد.از سمت سبزه میدان که وارد خیابان می شویم حدود 500متر پیش می رویم تا به فروشگاه موادغذایی صابری می رسیم.در روبروی این فروشگاه ودرمجاورت یک کوچه ،حمام تاریخی گلزارواقع شده است.
این بنا ارزشمند در اواخر دوره قاجاریه و در زمان احمد شاه قاجار ساخته شده است وتاریخ اختتام این بنا سال 1334هجری قمری ذکرشده است.سر درب حمام ،کاشی کاری های نسبتآ ظریفی دارد.درهلال کوچک بالای سردر،بسمله وان یکاد تاللعالمین ،درهلال پایین تمثال احمد شاه قاجار ودرحاشیه سردرتمثال سلاطین قدیم ایران دیده می شود.این ابیات نیز دربالای سر در، دیده می شود:
هزار وسیصد وسی وچهارازهجرت
گذشته بود که شد اختتام این حمام
به اشتراک سه بحرسخا سه صاحب فضل
سه کنزوجودسه کان هنرسه نیکونام
یکی زدود ه ی احمد زدوطه ی حیدر
که باقراست ورا نام باقری فرجام
دوفخرحاجی یکی بد حسن یک عبدالله
که هردو زبده ی عصرند وشهره ی ایام
اگرسوال نمایی زنام معمارش
شدی به دست تقی ختم این خجسته مقام
ز وضع کاشی حمام اگر زمن خواهی
تمام کرد محمدپوریوسف نام
«عمل مشهدی محمد ولد مرحوم حاج یوسف کاشی ساز،سنه ی 1334هجری قمری»
بنا به طرح بررسی شناسایی باستان شناختی شهرستان رشت اداره میراث فرهنگی گیلان،مالکیت این اثرخصوصی دراختیار فردی به نام حمید سلیمی است،جنس دیواره های این بنا از خشت می باشد ، درگذشته بنا به عنوان یک مکان عمومی وتجاری استفاده می شده ،هم اکنون نیز بلا استفاده بوده ،فضاهای داخلی این بنا تا حدزیادی تخریب شده ودیگر حمام به مفهوم واقعی آن وجود ندارد.
سردراین اثرتاریخی بنا به اهمیت فوق العاده خود به شماره 11150وبه تاریخ 11مهرماه 1383درفهرست آثارملی کشوربه ثیت رسیده است،ولیکن به دلیل بی تفاوتی اداره کل میراث فرهنگی ،صنایع دستی وگردشگری گیلان درطی سالیان گذشته سقف سردرآن وضعیت احتمال دارد که تخریب وسبب به وجود آمدن خسارت های جانی ومالی برای ساکنین،مغازه داران،عابرین وحتی سردر ثبت شده بشود واین موضوع غیر قابل تحمل است.
یکی ازمغازه داران که 50سال درزیرساختمان این اثرتاریخی مشغول به کسب است،اظهارداشت:این بنامتعلق به دوره قاجاریه می باشد دارای کاشی کاری های بسیار زیبایی برسردرب آن است که توجه گردشگران بسار زیادی داخلی وخارجی را به خود جذب وازآن عکس وفیلم تهیه می کنند.
محمد گیاه رنگ خواه ،خاطرنشان کرد: این بنا بعد ازانقلاب بلا استفاده می باشد ومالکین آن اداره کل اوقاف،حاج رضا کمایی وسلیمی بوده که سردرب این حمام درطی سالیان گذشته درفهرست آثارملی کشور به ثبت رسیده است.
به گفته وی که بیش از هفتاد سال سن و قبل از او پدرش در این مکان کسب می کرده ،درسال گذشته با هزینه شخصی حدود یک میلیون تومان برای مرمت سقف ساختمان این بنا خرج نموده وهیچ کس جبران نکرده است.
گیاه رنگ خواه که خود را یک علاقه مند به حفظ ونگهداری آثار تاریخی کشورنا مید،تصریح کرد: هرلحظه امکان دارد سقف سردرب وچوب های این حمام بر روی سر مردم ریزش وآنان را بکشد،بنابراین پاسخ گو کیست؟!
وی که از فرزند پسرخود که هم اکنون در حال تحصیل در مقطع فوق لیسا نس باستان شناسی در ابهر به عنوان علاقه مندی خود وخانواده به آثار تاریخی کشوریاد کرد وتاکیدکرد: اداره کل میراث فرهنگی گیلان که در طی سالیان گذشته سردرب آن را ثبت کرده،باید پاسخ گوچرا سقف ساختمان وسردرب آن درحال تخریب باشد وطی سالیان گذشته اقدامی برای مرمت آن نمی کند!؟
این کا سب قدیمی درپایان کوتاهی این ادره کل برای مرمت سقف این حمام نابخشودنی دانست واذعان داشت:بی توجهی این اداره تخریب کامل آن را به دنبال خواهد داشت،بنابراین باید هرچه سریعتر نسبت به حفظ ونگهداری آن مبادرت ورزد.
به توجه به موارد اشاره شده در این گزارش،اینک از اداره کل میراث فرهنگی گیلان سوال می شود آیا طبق قانون تشکیل سازمان میراث فرهنگی کشور،تهیه واجرای طرح های لازم به منظور حراست،تعمیر،مرمت واحیای آثار،بناها ومجموعه های باارزش فرهنگی وتاریخی نیست؟اگرهست چرا به وظایف قانونی خود به درستی عمل نمی کنید؟!
اگر ملکی که درفهرست آثار تاریخی کشور به ثبت نرسیده بخواهد تخریب بشود، این اداره کل خود رابه آب وآتش می زند که خراب نشود ودرصورت تخریب ادعا می کنید عمدی خراب شده،ولی برای یک بنا ارزش مند تاریخی هم چون سقف حمام تاریخی گلزار رشت چندین سال هست بی توجهی می کند؟.
باتوجه به این بنا که یک اثر مهم فرهنگی کلان شهر رشت محسوب می شود ومیراث فرهنگی شامل آثار باقی مانده از گذشتگان است که نشان گر حرکت انسان در طول تاریخ می باشد وبا شناسایی آن زمینه شناخت هویت وخط حرکت فرهنگی او میسر می شود واز این طریق زمینه های عبرت برای انسان فراهم می آید ،اینک از مدیرکل میراث فرهنگی گیلان که ازقبل از این به عنوان سرپرست این اداره کل مشغول به فعالیت بوده سوال می شود ،با کدام نگرش حفظ ازآثار تاریخی کشور نسبت به مرمت این بنا اقدامی نمی شود؟
آیا طبق بخشی از حکم حمید بقایی به عنوان معاون رییس جمهوری ورییس سازمان میراث فرهنگی کشور درانتصاب امید عزیزی به این سمت،بر وقوف کامل به اهمیت حفظ و نگهداری از میراث گرانبهای فرهنگی، تاریخی مذهبی، طبیعی، هنرهای سنتی و صنایع دستی جهت توسعه پایدار صنعت گردشگری کشور تاکید نشده؟پس چرا کوتاهی می کنید؟
در صورت تخریب سقف وسردرب این حمام،جواب گوی دوست داران حفظ ونگهداری این گونه آثار ثبت شده در فهرست ملی کشورچه کسی خواهدبود؟وچگونه به گردشگران داخلی وخارجی اثبات کنیم که شهررشت دارای هویت تاریخی است ؟
اگر مدیر کل بخواهد ادعا بکند که مرمت این بنا در دستور داشته وداردوبرای آن بودجه به ثبت رسیده،اسناد آن را منتشر کند،این درحالی است که به گفته همسایگان این بنا حتی کوچکترین اقدامی از سوی این اداره متولی حفظ آثار تاریخی صورت نپذیرفته است!
اگر عزیزی بخواهد بگوید قبل از مدیرکلی وسرپرستی ،معاون سرمایه گذاری وطرحها بوده ودست او نبوده که مرمت بکند حداقل می توانست به عنوان یک دوست دار میراث فرهنگی از هم کاران خود بخواهد به این بنا توجه بکند
در پایان تاکید می شود ضروری است هرچه سریعتر نسبت مرمت به حمام گل زار اقدام بشود تابه داستان تخیلی برای آیندگان ما تبدیل نشود.

گیلان:خلیل اخوان اصغری/ایلنا