شمال نیوز : روابط عمومی دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی مازندران در راستای ارتقاء سطح سواد سلامت مردم و نهادینه کردن سبک زندگی سالم و پیشگیری از بیماریها، با استفاده از ظرفیت رسانهها اقدام به ترویج فرهنگ خود مراقبتی وانتشار سلسله گزارشهایی با موضوع بررسی مؤلفههای مؤثر بر سلامت در استان مازندران نموده است.مقاله زیر در همین راستا تهیه شده است.
*بیماری فشار خون ؛قاتل خاموش
بیماری فشار خون از شایعترین اختلالهای متابولیک و از گروه بیماریهایی است که از آنها با نام قاتل خاموش یاد میشود. این بیماری در گذشته متعلق به دوران میانسالی و پیری بود اما امروزه با افزایش مصرف فستفودها، زندگی ماشینی، چاقی، کمتحرکی و استرسهای روزمره در 20 و 30 سالگی نیز دیده میشود. از آنجایی که فشار خون در اغلب موارد بیعلامت است، افراد نسبت به درمان آن توجه کافی نشان نمیدهند.
درنتیجه به مرور زمان دچار آسیب عروقی و فرسایش در اندامهای بدن میشوند و ناگهان با یک عارضه جدی مواجه خواهند شد که شاید برگشتپذیر هم نباشد. پیگیری درمان حتی در مراحل اولیه فشار خون نقشی اساسی در سلامت و کیفیت زندگی طی سالهای آینده ایفا میکند. برای این منظور راههای درمانی مختلفی با مزایا و معایب متعدد وجود دارد که هر کدام برای یک گروه از بیماران مناسب هستند؛ از راهکارهای خانگی، ورزش و تغییر رژیم غذایی گرفته تا قرص و دارو.
بروز فشار خون بالا در ۵ سال گذشته در همه جوامع ۲ برابر شده و بر اساس آمار، حدود ۱.۸ میلیارد نفر در سراسر جهان از فشار خون بالا رنج میبرند، تنها ۵۷ درصد مردم جهان از فشار خون بالا خود باخبر هستند و ۴۰.۶ درصد آنها داروی ضد فشار خون دریافت میکنند و ۱۳.۲ درصد از این افراد فشار خونشان کنترل شده است.
با درمان نیمی از جمعیت مبتلا به فشار خون میتوان از ۱۰ میلیون مرگ و میر جهانی در ۱۰ سال آینده با کاهش بروز سکته و حملههای قلبی عروقی جلوگیری کرد.
*غیرقابلعلاج اما قابلکنترل
بیماری فشار خون مانند بسیاری از بیماریهای متابولیک از جمله دیابت، کمکاری تیرویید، چربی خون و... غیرقابلدرمان اما قابلکنترل است. به عبارت دیگر، افراد مبتلا به فشار خون باید تا پایان عمر از راهکارهای درمانی آن پیروی کنند.
البته اگر فرد در مرحله پیشفشار خون (حداکثر فشار 140 روی 90) باشد، میتواند با شیوه زندگی درست، ورزش منظم، کاهش وزن و رعایت نکات تغذیهای، فشار خون خود را به حد طبیعی برساند و از دارو بینیاز شود اما فشار خون معمولا در عواملی ریشه دارد که فقط به شیوه زندگی مربوط نمیشوند، عواملی مثل زمینه ژنتیکی، اختلالهای ساختاری عروق، مشکلات کلیه و... همگی میتوانند در بروز این بیماری نقش داشته باشند. از آنجایی که بسیاری از این عوامل غیرقابلاصلاح هستند، فشار خون در اغلب موارد بدون مصرف دارو تحتکنترل قرار نمیگیرد، بهخصوص اگر بالاتر از 160 روی 100 باشد. البته نقش شیوه زندگی درست در کنترل فشار و کاهش دوز داروها را نمیتوان نادیده گرفت.
*علائم فشار خون را بشناسید
فشار خون بالا یک بیماری است که طی آن فشار خون، بالاتر از سطح طبیعی یعنی ۱۲۰ / ۸۰ میلی متر جیوه میرود، این بیماری به عنوان قاتل خاموش شناخته میشود، زیرا در بسیاری موارد علائم آن بروز نمیکند، اما با این حال در فشارخون بسیار بالا و در حد خطر برخی از علائم مانند سردرد، خواب آلودگی، تپش قلب، تاری دید، خستگی، سرگیجه، گیجی، احساس زنگ در گوش، اشکال در تنفس، ضربان قلب نامنظم بروز میکند و حتی ممکن است فرد به حتی کما برود.
مقدار طبیعی فشار خون ۱۲۰ روی ۸۰ میلیمتر جیوه بوده و مقدار بین ۱۲۰ روی ۸۰ تا ۱۳۹ بر روی ۸۹ به عنوان مرحله پیش از فشار خون بالا و فشار خون ۱۴۰ روی ۹۰ و بیشتر از آن نیز نشان دهنده ابتلا به فشار خون بالا است.
*عللی که فشارخون سراغتان میآید
فشار خون به دو نوع اولیه و ثانویه تقسیم میشود، فشار خون اولیه علت مشخصی ندارد و ۹۵ درصد افراد مبتلا به این نوع فشار خون هستند. فشار خون ثانویه در اثر علل مشخصی مثل بیماری کلیوی، تومور، نقص مادرزادی قلب و مصرف برخی داروهای خاص مانند قرصهای ضدبارداری، داروهای ضد احتقان، بعضی داروهای مسکن رخ میدهد.
همچنین عملکرد بیش از حد غدد آدرنال، سندرم آپنه خواب، مصرف مواد مخدر روان گردان، بیماریهای مربوط به غده تیروئید، کوآرکتاسیون آئورت، دیابت، کم تحرکی، چاقی و اضافه وزن، مصرف نمک و موادغذایی شور، سابقه خانوادگی، افزایش سن، مسمومیت بارداری، کمبود ویتامین D در بدن و مصرف برخی داروها از دیگر عوامل افزایش فشارخون محسوب میشوند.
افرادی که تحرک کافی ندارند ضربان قلب بالاتر بوده و هرچه ضربان قلب بیشتر باشد یعنی در هر انقباض، قلب سختتر کار کرده و فشار قویتر بر شریانها وارد میشود علاوه براین کمبود فعالیت بدنی خطر چاقی و اضافه وزن را نیز افزایش میدهد.
*بلاهایی که فشاربالا سرتان میآورد
فشارخون یک بیماری ارثی نیز شناخته شده و منجر به آترواسکلروز یعنی سختی و افزایش ضخامت سرخرگهای خونی شده که این امر باعث حمله و سکته قلبی ومغزی میشود علاوه بر این آنوریسم، نارسایی کلیه، نارسایی قلبی، ضخیم شدن و تنگی و پارگی رگهای خونی چشم، سندرم متابولیک و اختلال یادگیری و حافظه به دلیل فشار بالا بروز میکند.
*راههای کنترل فشار خون
تعریف فشار خون کنترلشده در سالهای گذشته براساس بیماریهای مختلف، متفاوت بود اما در سالهای اخیر اعداد یکسانی برای آن درنظر گرفته شده است. طبق آخرین دستورالعملها، فشارخون سیستولی (فشار بالایی) باید زیر 140 و فشار خون دیاستولی (فشار پایینی) باید زیر 90 باشد. برای رسیدن به این اهداف راهکارهای غیردارویی و دارویی مختلفی وجود دارد که در ادامه به آنها اشاره میشود.
1-کاهش وزن: افراد مبتلا به فشار خون باید دارای BMI یا نمای توده بدنی زیر 25 باشند. برای به دست آوردن نمای توده بدنی کافی است وزن خود (به کیلوگرم) را بر قد (به متر) به نمای 2 تقسیم کنید. برای مثال اگر وزن 70 کیلوگرم و قد 170 سانتیمتر باشد باید 70 را در صورت تقسیم و 7/1 به نمای 2 را در مخرج کسر قرار دهید. میزان نمای توده بدنی در حالت طبیعی باید بین 20 تا 25 باشد.
2- اصلاح تغذیه: زیادهروی در مصرف نمک یکی از عوامل مهم فشار خون است. بهطور کلی، توصیه میشود مقدار نمک مصرفی روزانه اعم از نمک موجود در غذاهای مصرفی، چیپس، پفک و... کمتر از 6 گرم باشد. در مقابل، افزایش مصرف میوه و سبزی تازه بهدلیل برخورداری از پتاسیم میتواند به کنترل فشار خون کمک کند. تحقیقات نیز نشان دادهاند مصرف موز و مکملهای حاوی پتاسیم خطر عوارض فشار خون مثل سکتههای مغزی را کاهش میدهد. یکی دیگر از راهکارهای تغذیهای در کنترل فشار خون، کاهش مصرف چربی و غذاهای چرب است. الکل نیز فشار خون را بالا میبرد و باید کنار گذاشته شود.
3- ورزش روزانه: مبتلایان به فشار خون باید روزانه حداقل 30 دقیقه فعالیت ورزشی مثل پیادهروی سریع داشته باشند. البته بهتر است ورزش تحت کنترل و مشورت پزشک انجام شود، بهخصوص اگر فرد دچار تنگی و گرفتگی عروق باشد. این افراد به هیچ وجه نباید از ورزش منع شوند اما در صورت بروز درد یا احساس سنگینی در قفسه سینه باید ورزش را قطع و برای آگاهی از محدودیتهای لازم با پزشک خود مشورت کنند.
-4درمانهای دارویی: درصورتی که فشار خون با اصلاح تغذیه، شیوه زندگی درست و کاهش وزن به حد طبیعی نرسد باید درمانهای دارویی را آغاز کرد. فشار خون اغلب بهدلیل تنگی عروق یا افزایش فعالیت و پمپاژ قلب ایجاد میشود. داروهای فشار خون نیز با گشاد کردن عروق یا کاهش قدرت پمپاژ قلب بر میزان فشار اثر میگذارند. هر گروه از این داروها مکانیسمهای بهخصوصی دارند که در ادامه به شایعترین آنها اشاره میشود.