شمال نیوز: روز ۲۱ فوریه از سال ۱۹۹۹ به عنوان روز جهانی زبان مادری نام گذاری شد. عمده دلیل این نامگذاری کمک به تنوع زبان و فرهنگ است.
ماجرا از این قرار است که در سال ۱۹۵۲ دانشجویان دانشگاه های مختلف شهر داکا(پایتخت کنونی بنگلادش) که در آن زمان پاکستان شرقی نامیده می شد تلاش کردن که زبان بنگالی به عنوان دومین زبان پاکستان بعنوان زبان ملی در کنار زبان اردو اعلام شود به همین دلیل دانشجویان تظاهراتی مسالمت آمیز راه انداختند ولی پلیس به سمت آنها تیراندازی و عده ای را کشت.پس از استقلال بنگلادش و بنا به درخواست این کشور از سازمان یونسکو روز ۲۱ فوریه(دوم اسفند) روز جهانی زبان مادری نامیده شد.
مجمع عمومی سازمان ملل به دلیل اهمیت زیاد زبان مادری و تنوع زبانی سال ۲۰۰۸ را سال جهانی زبان ها اعلام کرد.
تحقیقات نشان می دهد حدود نیمی از زبان های دنیا در معرض خطر نابودی هستند.از دست دادن هر زبان به معنای از دست رفتن مجموعه ای از آداب و رسوم و فرهنگ و تاریخ گروهی از ساکنان زمین است.
«دیوید هیکس» سردبیر یک سرویس خبری فعال در زمینه زبانهای کوچک اروپایی معتقد است:
"تنوع زبانی، قسمتی از تنوع زیستی است. وقتی حیوانات و جانوران از بین میروند، به ضرر سیاره ما است اما به نظر من اگر زمانی زبانهای دیگر از بین بروند و تنها انگلیسی و فرانسه یا چینی باقی بمانند، جهان ما فقیرتر شده است."
در مورد زبان مادری نظرات مختلفی بیان شده است.
«دکتر محمدرضا باطنی» یکی از زبانشناسان برجسته ایران، درباره تعریف زبان مادری میگوید:
"زبان مادرى همانطور که از اسمش برمىآید، یعنى زبانى که کودک از مادر خودش براى اولین بار مىشنود و آن زبان را یاد مىگیرد. ولى این اصطلاح گاهى گمراهکننده است، چون زبان مادرى همیشه مهمترین زبان در زندگی کودک نیست. از این رو امروزه زبانشناسان به جاى زبان مادرى اصطلاح زبان اول را بکار مىبرند؛ مىگویند زبان اول. زبانى را که بعدا یاد مىگیرند، مىگویند زبان دوم و به همین ترتیب."
ایران عزیز ما تنوع زبانی و گویشی فراوانی دارد اگرچه تحلیل ها و مشاهدات نشان دهنده ی در خطر افتادن بسیاری از داشته ها را می دهد اما از طرفی گسترش هنر بومی بویژه شعر و موسیقی که رابطه ای مستقیم با زبان بومی دارد نشانه ای امیدوار کننده برای حفظ و احیا زبان های بومی است.
حجم بالای ارتباطات روزمره که این روزها در فضای مجازی در حوزه زبان بومی انجام می شود و دغدغه ی کارشناسان و صاحب نظران نشان از درک حفظ زبان های بومی و مادری دارد.
قانون گزاران جمهوری اسلامی ایران نیز در اصل پانزدهم قانون اساسی به این مهم توجه ویژه داشتند اگرچه در اجرای این اصل کاستی های زیادی دیده میشود ولی چند سالی است که آموزش و پرورش در برنامه های آموزشی خود به این مهم توجه ای هر چند کم کرده است.
اصل پانزدهم قانون اساسی میگوید: «زبان و خط رسمی و مشترک مردم ایران، فارسی است.
اسناد و مکاتبات و متون رسمی و کتب درسی باید با این زبان و خط باشد. ولی استفاده از زبانهای محلی و قومی در مطبوعات و رسانههای گروهی و تدریس ادبیات آنها در مدارس، در کنار زبان فارسی آزاد است.»
استان مازندران نزدیک به سه میلیون و سیصد هزار نفر جمعیت دارد.ولی گویشورانی در استان گلستان تهران و سمنان نیز دارد که تعداد گویشوران زبان مازندرانی را بیشتر می کند.
در گفت و شنود های روزانه در جامعه و بازار با وضعیتی بینابین روبرو می شویم. از طرفی دامنه ی نفوذ زبان فارسی و انگلیسی در این زبان نگران کننده است از طرفی هنوز می شود زبان مادری را زنده دید.اگرچه زبان فارسی زبان رسمی کشور است و انگلیسی نیز بنا به دلایل مختلف در سبد آموزشی آموزش و پرورش و خانواده گنجانده شده است ولی زنگ خطر با صدای بلند برای کم شدن گویشوران مازندرانی نواخته شده است.
به نظر می رسد چندان جالب نباشد که روزی برای حفظ زبان مازندرانی مجبور به راه اندازی کلاس های خصوصی شویم تا مثل آموزشگاههای آموزش زبان خارجی با هزینه به آموزش زبان مادری مان روی بیاریم.
علی حسن نژاد-پژوهشگر فرهنگ عامه ی مازندران