به گزارش شمال نیوز، «شب یلدا» عنوان کتابی نه چندان حجیم، امّا پرمحتوا اثر علی بلوکباشی است که در قالب ۶ فصل، ابعاد این آیین کهن ایرانی را با زبانی ساده به مخاطبان معرفی کرده است. این کتاب از مجموعه کتاب‌های «از ایران چه می‌دانید؟» است که توسط دفتر پژوهش‌های فرهنگی منتشر شده است.

بلوکباشی که از پژوهشگران حوزه مردم‌شناسی است، پیش از این کتاب‌ها یادداشت‌ها و مقالاتی را درباره آیین‌های کهن ایرانی از جمله عید نوروز و شب یلدا در نشریات و سایت‌های مختلف منتشر کرده بود. او در مقدمه این کتاب با اشاره به این که ایرانیان و ساکنان حوزه جغرافیایی فرهنگ ایرانی، شب آغاز فصل زمستان را در زمان گردش فصل پاییز به فصل زمستان جشن می‌گرفتند نوشته است: نقش و تأثیر این فراگشت طبیعی در حیات اجتماعی و اقتصادی مردم با واکنش‌هایی گوناگون به صورت رفتارهایی آیینی و نمادین باز نمایانده می‌شوند. در این رفتارهای آیینی، شب آغاز فصل زمستان که به اصطلاح آن را «شب چله» و «شب یلدا» می‌نامند، به شیوه‌هایی رمزگونه همراه با نمودهایی که ناظر بر تداوم زندگی در کل جامعه است، جلوه می‌نماید.

نویسنده در فصل اول کتاب با عنوان «میلاد خورشید، مهر و عیسی مسیح» روایت‌های اساطیری و آیینی مرتبط با یلدا را ارائه می‌کند. روایت‌هایی که بر مبنای آنها گاه یلدا را باززایی خورشید معرفی می‌کنند، برخی این شب را شب تولد میترا، ایزد مهر می‌دانند و برخی دیگر حتی به رابطه این شب و میلاد حضرت عیسی (ع) اشاره دارند. در فصل  دوم، این روایت‌ها با تفصیل بیشتر تفسیر شده و رمزگشایی می‌شود.

بلوکباشی در فصل سوم،  نظر برخی پژوهشگران که یلدا را دارای ریشه دهقانی دانسته و آن را بازمانده جشن پایان یک سال تلاش و مبارزه کشاورزان با طبیعت می‌دانند، بررسی می‌کند. وی در کنار این گمانه‌زنی، این نکته را که به اعتقاد برخی یلدا نزد ایرانیان قدیم مظهر نحس و تاریکی بوده است را نیز شرح می‌دهد.

فصل چهارم کتاب در قالب سه بخش با عناوین «چله، دوره نوزادی خورشید»، «چله زری، مظهر خورشید خانم» و «عمو چله، مظهر چله بزرگ» نمادسازی‌های شب چله را واکاوی می‌کند.

بلوکباشی  در فصل پنجم کتاب شب یلدا، به آیین‌ها و مراسم این شب در نقاط مختلف ایران می‌پردازد و در فصل پایانی هم با توجه به رویکرد مردم‌شناسانه خود شب‌نشینی یلدا و آیین‌ها و سرگرمی‌های آن را بررسی می‌کند. «شب‌نشینی»، «سفره شب یلدا»، «سه میوه مقدس»، «تخمه و آجیل»، «شام شب یلدا»، «شعرخوانی و قصه‌گویی»، «تفأل‌زنی و فال‌گیری»، «شال‌اندازی»، «خوانچه شب چله» و «ترشی شب چله» از جمله رسومی است که در این فصل بررسی می‌شوند.

«شب یلدا» کتابی خواندنی نوشته علی بلوکباشی است که  توسط دفتر پژوهش‌های فرهنگی در ۱۱۰ صفحه، به قیمت ۱۵ هزار تومان منتشر شده است./ آنا