شمال نیوز: پس از سال 68 و تغییر نظام پارلمانی به نظام ریاستی، رؤسای جمهور با معرفی کابینه به مجلس شورای اسلامی، هیأت دولت خود را تشکیل می دهند. از زمان ریاست جمهوری مرحوم آیت الله هاشمی رفسنجانی تاکنون، همه رؤسای جمهور دو دوره متوالی به ریاست جمهوری انتخاب شده و تشکیل کابینه داده اند؛ اما کابینه آنها در دوره ریاست جمهوری شان به دلایل مختلف، دستخوش تغییراتی بوده است؛ دلایلی همچون استعفای وزرا، استیضاح یا برکناری باعث شده تا کرسی وزارت در وزارتخانه ها از مسئولی به مسئول دیگر منتقل شود.

به گزارش تابناک، رؤسای جمهور اغلب در دومین دوره ریاست جمهوری خود، بر پایه برنامه ها و تغییرات معادلات سیاسی در چیدمان کابینه دوم خود نیز دست به تغییراتی زده اند که گاه این تغییرات، یک تغییر فنی در ساختار دولت بوده و گاه به تغییر توازن نیروهای دولت از لحاظ خاستگاه سیاسی منجر شده است. هاشمی کابینه دوم خود را با 9 تغییر، خاتمی با 7 تغییر و احمدی نژاد با 15 تغییر آغاز کردند؛ بنابراین، باید دید روحانی چه میزان تغییرات در کابینه دوم خود نسبت به کابینه اولش ایجاد خواهد کرد؟

کابینه‌های هاشمی، کابینه‌ با ثبات

هاشمی رفسنجانی پس از انتخاب وزرای خود هنگام تشکیل کابینه، تلاش می کرد از هر دو جریان سیاسی در تیم دولت خود استفاده کند و در طول دوره ریاست خود بر دولت تقریبا هیچ تغییری در آن ایجاد نمی کرد. در کابینه اول، او تنها دو وزارتخانه وزرای خود را تغییر دادند که یکی به علت استعفای محمد خاتمی بود که جای خود را به علی لاریجانی داد و دیگری استیضاح وزیر بهداشت توسط مجلس سوم بود که باعث جابجایی رضا ملک زاده و ایرج فاضل شود.  

تغییرات در کابینه اول هاشمی رفسنجانی

 

وزارتخانه	نام وزیر	خاستگاه سیاسی	علت جایگزینی	وزیر جایگزین شده	خاستگاه سیاسی
وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی‌	سید محمد خاتمی	چپ	استعفا	علی لاریجانی	راست
وزیر بهداشت و درمان	ایرج فاضل	چپ	استیضاح	رضا ملک زاده	چپ

 

 

کابینه دوم هاشمی، گردش به راست

  اما هاشمی هنگام تشکیل کابینه دوم خود دست به 9 تغییر زد؛ تغییری که در آن شش وزیر با گرایش سیاسی چپ سنتی با تعارف آن زمان، جای خود را به وزرایی با خاستگاه راست سنتی دادند. برخی تغییرات در کابینه هاشمی نیز یک جابجایی درون گروهی محسوب می شد. وزارت حساس ارشاد اسلامی که از محمد خاتمی به علی لاریجانی رسیده بود، در کابینه دوم هاشمی به میرسلیم واگذر شد. وزارت علوم از مصطفی معین جای خود را به هاشمی گلپایگانی داد و بر مسند وزارت کشور ـ که عبدالله نوری بر آن تکیه زده بود ـ علی محمد بشارتی نشست.

در آن مقطع، برخی کابینه دوم هاشمی را نوعی گردش یا تمایل به راست تأویل کردند و ریشه دلخوری و انتقادات چپ های سنتی از هاشمی رفسنجانی در چهار سال دوم ریاست جمهوری اش را همین موضوع قلمداد کردند. کابینه دوم هاشمی تا روز تحویل دولت به سید محمد خاتمی در نیمه مرداد 76 بدون تغییر ماند و همه 22 وزیر هاشمی تا روز آخر دولتش همراه او ماندند.    

وزارتخانه	نام وزیر	خاستگاه سیاسی	علت جایگزینی	وزیر جایگزین شده	خاستگاه سیاسی
ارشاد	لاریجانی	راست	تغییر کابینه	میرسلیم	راست
دفاع	ترکان	راست	تغییر کابینه	فروزنده	راست
علوم	معین	چپ	تغییر کابینه	هاشمی گلپایگانی	راست
کشور	عبدالله نوری	چپ	تغییر کابینه	بشارتی	راست
راه و ترابری	سعیدی کیا	راست	تغییر کابینه	ترکان	راست
اقتصاد	نوربخش	چپ	تغییر کابینه	محمدخان	راست
بهداشت	ملک زاده	چپ	تغییر کابینه	مرندی	راست
بازرگانی	وهاجی	چپ	تغییر کابینه	آل اسحاق	راست
مسکن	کازرونی	چپ	تغییر کابینه	آخوندی	راست

 

 

کابینه اول دولت سید محمد خاتمی

 

سید محمد خاتمی در مرداد 76 لیست وزرای کابینه خود را به مجلس پنجم ـ که ریاست آن را ناطق نوری به عهده داشت ـ معرفی کرد و با همگرایی مجلسی ـ که ریاست آن را رقیب خاتمی در انتخابات دوم خرداد بر عهده داشت ـ رأی اعتماد گرفت. دولت اول خاتمی به دلایلی از جمله استیضاح برخی وزرا و استعفای برخی دیگر، شاهد شش تغییر شد و بیشتر این تغییرات با جانشینی اصلاح طلبان معتدل تر، خطر حاشیه ها را از تیم دولت خاتمی کمی دورتر کرد. البته وزیر اصولگرای اطلاعات پس از ماجرای قتل های زنجیره ای، جای خود را به علی یونسی داد که همگرایی بیشتری با خاتمی داشت.

   

وزارتخانه	نام وزیر	خاستگاه سیاسی	علت جایگزینی	وزیر جایگزین شده	خاستگاه سیاسی
اطلاعات	دری نجف آبادی	راست	استعفا	یونسی	اصلاح طلب
راه و ترابری	محمود حجتی	چپ	برکناری	رحمان دادمان	اصلاح طلب
ارشاد	مهاجرانی	کارگزاران	استعفا	مسجد جامعی	اصلاح طلب
کشور	عبدالله نوری	اصلاح طلب	استیضاح	موسوی لاری	اصلاح طلب
راه و ترابری	خرم	اصلاح طلب	استیضاح	رحمتی	اصولگرا
علوم	معین	اصلاح طلب	استعفا	جعفر توفیقی	اصلاح طلب

 

 

تغییرات در کابینه دوم خاتمی سال 80

 

پس از انتخابات سال 80، محمد خاتمی برای بار دوم رئیس جمهور شد. او در ترکیب کابینه خود همچون کابینه قبلش بر خلاف هاشمی رفسنجانی که سعی می کرد از دو جریان سیاسی اصلاح طلب و اصولگرا در دولت خود استفاده کند، بیشتر اعضای کابینه را از همفکرانش و از نیروهای چپ سابق و اصلاح طلبان انتخاب کرد. او در کابینه خود هفت تغییر انجام داد و وزرایی همچون مظفر اصولگرا را از تیم خود خارج کرد و حاجی اصلاح طلب را در صدر وزرات آموزش و پرورش قرار داد. او در کابینه دوم خود پزشکیان، صوفی و حجتی را جایگزین فرهادی، حاجی و سعیدی کیا کرد.

   

وزارتخانه	نام وزیر	خاستگاه سیاسی	علت جایگزینی	وزیر جایگزین شده	خاستگاه سیاسی
آموزش و پرورش	مظفر	اصولگرا	تغییر کابینه	حاجی	اصلاح طلب
ارتباطات	عارف	اصلاح طلب	تغییر کابینه	معتمدی	اصلاج طلب
دارایی	نمازی	اصلاح طلب	تغییر کابینه	مظاهری	اصلاح طلب
بهداشت	فرهادی	اصلاح طلب	تغییر کابینه	پزشکیان	اصلاح طلب
تعاون	حاجی	اصلاح طلب	تغییر کابینه	صوفی	اصلاح طلب
کشاورزی	سعیدی کیا	اصولگرا	تغییر کابینه	حجتی	اصلاح طلب
کار	حاجی	اصلاح طلب	تغییر کابینه	خالقی	اصلاح طلب

 

 

کابینه اول احمدی نژاد، چهره‌های جدید با مدیریت کوتاه

 

محمود احمدی نژاد در سال 84 دولت را در دست گرفت و چهره های جدید و کمتر شناخته شده ای را به کابینه خود راه داد. افرادی که سابق بر آن تجربه کار وزارت را نداشتند. او در کابینه اول خود، تنها یک عضو از کابینه خاتمی یعنی رحمتی را در وزارتخانه راه و ترابری نگه داشت و مدتی بعد او را برکنار کرد.

احمدی نژاد در تغییراتی که در کابینه اول و دومش داد، رکورد دار است. تغییرات کابینه او در مقطعی آنقدر زیاد شده بود که دولتش در آستانه از رسمیت افتادن بود. کابینه اول احمدی نژاد با دوازده تغییر در دولت اول، شائبه آزمون و خطای رئیس دولت بر روی هیئت دولت را مطرح کرد. خاستگاه سیاسی همه وزرای او اکثرا خاستگاه اصولگرایی البته اصولگرایانی کمتر شناخته شده است.

 

 

وزارتخانه	نام وزیر	خاستگاه سیاسی	علت جایگزینی	وزیر جایگزین شده	خاستگاه سیاسی
آموزش و پرورش	علی احمدی	اصولگرا	برکناری	فرشیدی	اصولگرا
اطلاعات	اژه ای	اصولگرا	برکناری به خاطر انتقاد از دولت	مصلحی	اصولگرا
اقتصاد	دانش جعفری	اصولگرا	برکناری به دلیل اختلاف	سید شمس الدین حسینی	اصولگرا
تعاون	عباسی	اصولگرا	برکناری	اردکانی	اصولگرا
راه	رحمتی	اصولگرا	برکناری	بهبهانی	اصولگرا
رفاه	پرویز کاظمی	اصولگرا	برکناری	مصری	اصولگرا
صنایع	طهماسبی	اصولگرا	استعفا	محرابیان	اصولگرا
ارشاد	صفارهرندی	اصولگرا	کناره گیری	سید محمد حسینی	اصولگرا
کشور	پورمحمدی	اصولگرا	برکناری	کردان	اصولگرا
کشور	کردان	اصولگرا	استیضاح	محصولی	اصولگرا
نفت	وزیری هامانه	اصولگرا	برکناری	نوذری	اصولگرا

 

 

کابینه دوم احمدی نژاد بدون یاران 84

 

احمدی نژاد در دولت دوم خود در سال 88 نیز با 15 تغییر نسبت به جلسه رأی اعتماد کابینه اول خود رکورد زد و وقتی کابینه دوم خود را معرفی می کرد، بیشتر از 60 درصد همراهان او در سال 84 خارج از گود قدرت در حال انتقاد از احمدی نژاد بودند. از تغییرات پرحاشیه احمدی نژاد می توان به توان برکناری منوچهر متکی هنگام مأموریت در سنگال اشاره کرد. برخی از وزرای او به خاطر انتقاد از او یا از کار برکنار می شدند و یا خود تصمیم می گرفتند استعفا دهند.

 

وزارتخانه	نام وزیر	خاستگاه سیاسی	علت جایگزینی	وزیر جایگزین شده	خاستگاه سیاسی
ارتباطات	تقی پور	اصولگرا	برکناری	نامی	اصولگرا
امورخارجه	متکی	اصولگرا	برکناری در سنگال	صالحی	اصولگرا
بهداشت و درمان	مرضیه وحید دستجردی	اصولگرا	برکناری	طریقت منفرد	اصولگرا
راه وترابری	بهبهانی	اصولگرا	استیضاح	نیکزاد	اصولگرا
نفت	میرکاظمی	اصولگرا	برکناری	قاسمی	اصولگرا
تعاون و رفاه	شیخ الاسلام	اصولگرا	استیضاح	عباسی	اصولگرا

 

تغییرات در کابینه در میان دولت اول و دوم

   

وزارتخانه	نام وزیر	خاستگاه سیاسی	علت جایگزینی	وزیر جایگزین شده	خاستگاه سیاسی
آموزش و پرورش	علی احمدی	اصولگرا	تغییر کابینه	حاجی بابایی	اصولگرا
ارتباطات	سلیمانی	اصولگرا	تغییر کابینه	تقی پور	اصولگرا
اطلاعات	اژه ای	اصولگرا	تغییر کابینه	مصلحی	اصولگرا
صنعت معدن	میرکاظمی	اصولگرا	تغییر کابینه	غضنفری	اصولگرا
بهداشت	جایگزین لنکرانی	اصولگرا	تغییر کابینه	وحید دستجردی	اصولگرا
جهاد کشاورزی	اسکندری	اصولگرا	تغییر کابینه	خلیلیان	اصولگرا
دادگستری	الهام	اصولگرا	تغییر کابینه	بختیاری	اصولگرا
دفاع	سردار محمدنجار	اصولگرا	تغییر کابینه	سردار وحیدی	اصولگرا
علوم	زاهدی	اصولگرا	تغییر کابینه	دانشجو	اصولگرا
ارشاد	صفارهرندی	اصولگرا	تغییر کابینه	سید محمد حسینی	اصولگرا

 

 

کابینه تدبیر و امید؛ سه تغییر در چهار سال

 

روحانی که خود را رئیس دولت اعتدال با نام تدبیر و امید می دانست، در مرداد 92 کابینه خود را پس از مراسم تحلیف به مجلس ارائه داد. وزرای کابینه او نیز تلفیقی از اصولگرایان و اصلاح طلبان و نیز طیفی موسوم به اعتدالی ها بودند. او جز سه وزیر در سال 94 دست به ترکیب کابینه خود نزد و با جایگزینی وزرای ارشاد، ورزش و آموزش و پرورش کابینه خود را پس از تشکیل مجلس دهم ترمیم کرد.

 

 

وزارتخانه	نام وزیر	خاستگاه سیاسی	علت جایگزینی	وزیر جایگزین شده	خاستگاه سیاسی
فرهنگ و ارشاد اسلامی	جنتی	اعتدالی	استعفا	صالحی امیری	اصلاح طلب
آموزش و پرورش	فانی	اصولگرا	برکناری	احمدی آشتیانی	اعتدالی
ورزش و جوانان	محمود گودرزی	اصلاح طلب	استعفا	سلطانی فر	اصلاح طلب

 

 

 

 

 

 

 

 

 

یکی از نقدهایی که به کابینه روحانی همواره وارد می شده، میانگین سنی بالای دولتمردان اوست. برخی هواداران اصلاح طلب روحانی همچنین معتقد بودند، بخشی از کابینه روحانی در راستای برنامه های او عمل نمی کند و همفکر روحانی نیست. با این حال، روحانی کابینه اول خود را با کمترین تغییرات تا پایان موعد دولت یازدهم حفظ کرد؛ اما با نزدیک شدن به زمان انتخاب وزرا و جلسه رأی اعتماد مجلس به کابینه دولت دوازدهم، گمانه زنی ها در رسانه ها شدت گرفته و از سوی دیگر، مسأله سهم خواهی و مطالبات از طرف جری?