معصومه نیک کار: بهار فصل همراهی با طبیعت و محیط زیست است، اما اگر تجربه سال ‌های گذشته از سفرهای نوروزی را به یاد بیاوریم می ‌بینیم که تاکنون رفتار ما با آغاز فصل بهار نه تنها در جهت دوستی با طبیعت نبوده بلکه جلوه ‌ای از رفتار خصمانه در مقابل طبیعت است.

نوروز همراه با آمدن بهار در فرهنگ ایرانی است و نخستین روز بهار روز تولد طبیعت و جشن فرخنده ایرانیان است. گرچه نوروز به باورها و سنت های مردم ایران آراسته است، اما با یکی از مهمترین وجوه زندگی همه ملل بر روی زمین، پیوندی تنگاتنگ دارد. آری! طبیعت و محیط زیست.

زایش و آفرینش جهان در آغاز بهار، رستن و برخاستن گیاهان از دل خاک سرد و تیره و امید بستن به تجدید حیات طبیعت، مهمترین ویژگی جشن نوروز برای انسان شیفته طبیعت است؛ جشنی که در آن انسان خود را با طبیعت هم آوا می کند و برای همزیستی آشتی جویانه با آن، تمام تلاش خود را به کار می گیرد.

نگهبانی و گرامیداشت طبیعت و زیستگاه های بشری، در گذر هزاران سال، همواره برای ایرانیان وظیفه ای بزرگ و مقدس بوده است و آیین های نوروز نیز که عملا از یک ماه قبل از سال نو آغاز می شود، همه بر این امر تاکید دارد.

علاقه به طبیعت و محیط زیست که اکنون در جهان از اهمیت بالایی برخوردار است،‌ از گذشته در اندیشه قوم ایرانی بوده است. ارزش قائل شدن برای گیاهان و محیط زیست در نوروز به تمامی جلوه می کند. تنوع جغرافیایی ایران، موجب شده که این باور به شکل های گوناگونی در سراسر این سرزمین، نمایان شود.

منظره زیبای کوه ها و جنگل ها و چشم انداز طبیعی آبشارها و دریاچه ها، اگرچه در تمام طول سال محل گشت و گذار مردم است، اما در روزهای آغازین سال نو و تعطیلات نوروز، از حال و هوای دیگری برخوردار است. مردم با رفتن به دل طبیعت و گذراندن اوقات آسایش خود در آن، در واقع این مظاهر زیبای طبیعی را تحسین می کنند. در واقع آنان سعی دارند از طراوت و شادابی طبیعت انرژی بگیرند و در آغاز سال، به دیدن جلوه های شکوهمند آن بنشینند.

با این تعریف، بهار فصل همراهی با طبیعت و محیط زیست است، اما اگر تجربه سال ‌های گذشته از سفرهای نوروزی را به یاد بیاوریم می ‌بینیم که تاکنون رفتار ما با آغاز فصل بهار نه تنها در جهت دوستی با طبیعت نبوده بلکه جلوه ‌ای از رفتار خصمانه در مقابل طبیعت است.

انبوه زباله ‌ها، آب ‌های آلوده، شاخه ‌های شکسته و مراتع سوخته که هر سال پس از پایان تعطیلات نوروزی در سراسر کشور شاهد آن هستیم تنها نمونه کوچکی از نتیجه رفتار ما با محیط زیستی است که عاشق آن هستیم.

رفتار ما با طبیعت و محیط زیست پیرامونمان چگونه است؟ آیا ما حرمت درخت و رود و دریا که نعمت ها و نشانه های الهی است، نگه می داریم؟ آیا به خود آموخته ایم که به خاک و درخت و پرنده سلام کنیم و فقط به فکر لذت بدون حفظ حقوقشان نباشیم و اصلا آیا رواست به موجوداتی که زندگی را برایمان شیرین می کنند، بی اعتنا باشیم؟

علیرغم بحران ‌های تکان ‌دهنده زیست ‌محیطی که اغلب‌ شان ریشه در فعالیت ‌ها و مداخلات انسانی دارند، شاهد تحولی شگرف در باور قشر کثیری از جامعه نیز هستیم. این ‌روزها اغلب مردم حتی زبانی هم که شده از علاقه‌ وافرشان به حفظ محیط ‌زیست می ‌گویند اما واقعیت این است که خیلی ‌ها دقیقا نمی‌ دانند که چگونه و چطور می ‌توان این علاقه را در زندگی روزمره پیاده کرد.

دوستدار محیط‌ زیست بودن دقیقا به این معناست که سبک زندگی ما با محیط ‌زیست همخوانی بیشتری داشته باشد و این مسئله اغلب از گام ‌های خیلی ساده شروع می ‌شود.

بررسی آیین ها و اعتقادات مردم نقاط گوناگون جهان و روش های آنها برای حفاظت از محیط زیست، می تواند ابزار فرهنگی مناسبی در جهت حفاظت از محیط زیست باشد. تشویق مردم جهان به لزوم توجه به طبیعت پیرامون خود، از راه احیای برخی رسوم و آیین های سنتی می تواند از شدت بحران در محیط زیست بکاهد، زیرا شیوه برخورد مردم کهن با طبیعت براساس احترام و همزیستی بوده است، چنانکه در بین مردم ایران، احترام به طبیعت به زیباترین و باشکوه ترین شکل آن وجود داشته است.

جشن نوروز تجلی اندیشه ایرانیان در پاسداری و حفاظت از محیط زیست است؛ آیینی که می تواند به اصلاح رابطه انسان امروز با طبیعت بیانجامد؛ همچنانکه نوروز طی قرون متمادی ایرانیان را با جلوه های آفرینش خداوند در طبیعت پیوند زده است.