آخرین عناوین
پربیننده ترین عناوین
|
زندگی در اشرف مازندران در اواخر قرن ۱۱هجری، چگونه سپری میشد؟
شمال نیوز: رسول جعفریان- متن حاضر یادداشت های یک مهاجر به شهر اشرف مازندران طی سالهای 1080 هجری تا 1114 است. این شهر را شاه عباس ساخت و به تدریج کسانی از نقاط دیگر برای اقامت به آنجا آمدند. نویسنده این یادداشت ها وقایعی شخصی زندگی خود و برخی از اتفاقات جاری آن منطقه را گزارش کرده که جالب توجه است. این یادداشت ها از یک نسخه خطی نقل می شود. مقدمه نویسنده میگوید که نخستین بار در اول ماه صفر سال 1080 وارد اشرف مازندران شده است. این آمدن به قصد ماندن بوده و او نمیگوید که تا این زمان کجا بوده و چه میکرده است. آخرین یادداشت وی در اینجا تاریخ 1114 دارد که به این ترتیب میدانیم 34 سال در این شهر باقی مانده است. البته در تاریخهای بعد از 1111 که از حمله ترکمانان یاد شده، دیگر از اشرف نام نبرده، اما وقایع به همان ترتیب ذکر شده و اشاره به این که جای دیگری رفته باشد، نشده است. اطلاعات یاد شده به صورت بند بند و البته همگی به جز سه مورد اخیر، در یک صفحه آمده است. ما برای هر بند، یک شماره گذاشتیم که جمعا 29 مورد می شود. یادداشت ها بسیار ریز و کنار هم نوشته شده است. طبعاً به دلیل خرابی نسخه، اطراف برخی از نوشته ها از بین رفته و موارد اندکی از آن ناخوانا شده است. ترتیب سنوات نشان می دهد که این یادداشت ها را در طول سالیان، همینجا نوشته و سعی کرده است به اختصار مهمترین نکات زندگی خویش را در آن درج کند. مرکز ثقل این حوادث شهر اشرف مازندران یا همان بهشهر فعلی است. در واقع در این یادداشتها از سه نقطه جغرافیایی یاد شده است: یکی اشرف در مازندران، شهری که شاه عباس در سال 1021 در منطقه ای که به بلوکات پنج هزار معروف است، ساخت. [در باره تأسیس آن شهر که حالا بهشهر نامیده میشود، بنگرید: تاریخ عالم آرای عباسی (چاپ ایرج افشار): ج 2، قسمت 2، 855]. دوم کاشان که دست کم میدانیم برادرش که نامش را نیاورده، آنجا بوده و بسا اصلش از همان ولایت بوده است. وی چهار بار به کاشان سفر کرده است. سوم مشهد که نویسنده دست کم دو بار برای زیارت به آنجا رفته است. اما شهری که در آن تا آخر سکونت داشته، همان شهر اشرف در مازندران است، جایی که دسته کم دو بار زمین خریده و خانه ساخته و شرح بنای آن را هم آورده است. به جز اینها از مناطقی چون قراطغان، میاندرود و فرح آباد و استرآباد و قلعه مبارکه آن هم یاد شده است. ویژگی و تمرکز اصلی این یادداشتها، توجه نویسنده به ثبت و گزارش زندگی شخصی اوست. این روش و رویه، برای آن دوره تاریخی، بسیار جالب و ممتاز است، زیرا نویسندگان آن دوره، تقریباً از زندگی خصوصی خود اطلاعی به دست نمیدهند. ما بر اساس این یادداشتها، میدانیم که محمد مؤمن، دقیقاً در کدام شهر سکونت داشته، چند بار ازدواج کرده و هر کدام از همسرانش در چه تاریخی فوت کردهاند. نیز میدانیم که علاوه بر ازدواج دایم، یک بار هم متعه دوازده ساله گرفته است. به علاوه، از دو کنیز وی خبر داریم، و نام آنها را هم میدانیم. همین طور تعداد خانههایی که ساخته و حتی چگونگی معماری آن را از داشتن دروازه یا در ورودی، دالان، طویله و حوض میدانیم. نیز از سفرهای متعدد او به کاشان و مشهد با تاریخ مطلع هستیم. اینها آگاهیهای ارزشمندی است که رسم بر نگارش آنها نبوده است. به جز مسائل شخصی، نویسنده از دو اتفاق مهم تاریخی یاد کرده است: الف: نخست حمله ترکمانان به استرآباد و مازندران و اشرف در سال 1111 است که به همراه وزیر مازندران در عمارتهای سلطنتی، 39 روز در محاصره بوده است. شرح وقایع مربوط به حمله ترکمانان به استرآباد و قلعه مبارک آباد و ماجراهایی که در تضعیف کلی دولت صفوی نقش مهمی داشت، در منابع دوره صفوی به ویژه دستور شهریاران (صص 87 ـ 914، 136 ـ 140، 187، 214) منبع مهم دوره شاه سلطان حسین، آمده که بسیار دردناک است. نویسنده ما در همین جا اشاره به بردن چهار پنج هزار اسیر در حمله سال 1111 کرده و خسارات کلی که به مازندران وارد شده را یاد نموده است. نویسنده دستور شهریاران نوشته است::... [ترکمانان] از كنار آب گرگان رو به جانب خانههاى ايل گرجى كه در مغرب قلعه واقع است، آورده و به يكدفعه سيلابآسا به ميان خانهها ريخته دست غارتگرى و يغما گشادند و به يك حمله خاك آن مرز و بوم را به خون آن بيچارگان مظلوم آميخته و به آتش بيداد، دود از آن دودمان برآورده قاطبه قاطنين را به باد فنا بردادند... و همانجا را مقام ساخته غارتگران خود را در اطراف و اكناف قلعه از امكنه دور دست كه از آسيب صدمات قوارع و مقارع مصون باشند، برگماشتند و تا مدت بيست و هفت يوم قلعه را محصور و مشدود و راه آمد و شد مترددان را مسدود داشته هر روز به طريق ايلغار لواى قتل و غارت و نهب اموال و سبى ذرارى و اطفال و عيال در هر ديار مىافراشتند. [دستور شهریاران، (تهران، 1373) ص 247]. گرجی ها را شاه عباس در اشرف و نواحی آن اسکان داد که تاکنون نیز هستند. ب: دوم شیوع طاعون که در دو سال متوالی اتفاق افتاده و وی آمار آن را داده است: تاریخ ابتدا شیوع طاعون در بلده طیبه اشرف، اوایل شهر رجب المرجب سنه 1097. تاریخ تخفیف طاعون از بلده طیبه اشرف و اطمینان خاطرها، اواخر شهر صفر ختم بالخیر و الظفر سنه 1098 الحمد الله. و در سال بعدش نیز طاعون واقع شده زمانش دو سه ماه بود. در این متن به جز مؤلف از چند نفر دیگر که از افراد نزدیک به وی بوده یاد شده است. دست کم سه زن و یک کنیز او در حیات وی مردهاند که تاریخ آنها را ضبط کرده و غالباً در طاعون سال 1098 درگذشتهاند. در یک مورد بین عقد و زفاف بیش از یک ماه فاصله بوده اما در مورد دیگر گویا فقط یک روز فاصله بوده است. این یادداشتها روی نسخه ش:1025 مدرسه مروی آمده است (فهرست مروی، ص 167 دریغ از یک کلمه در باره این نسخه) نسخهای که شرح اصول کافی از ملارفیعای نائینی (م 1106) و از پایان هم ناقص است. آیا این نسخه متعلق به نویسنده این یادداشتها بوده است؟ در واقع احتمال نخست و طبیعی همین است. اما در نسخهها این احتمال هست که صفحاتی بعدا به ابتدای این نسخه، ملصق و صحافی شده باشد. این نسخه، پیش از ورود به مدرسه مروی، در اصفهان بوده و در سال 1307ق از زنی در نزدیکی مدرسه سلطانی (چهارباغ) به چهار درهم خریداری شده است. متن یادداشتها
ایمیل مستقیم : info@shomalnews.com
شماره پیامک : 5000592323
working();
|
working();
|
« صفحه اصلي | درباره ما | آرشيو | جستجو | پيوند ها | تماس با ما » هرگونه نقل و نشر مطالب با ذكر نام شمال نيوز آزاد مي باشد