سفر به عتبات عالیات از آن دسته سفرهایی است که تقاضا برای آن در جامعه ایران همواره در اوج است؛ همیشه تقاضا برای این سفر از سوی مردم دوستدار اهل بیت(ع) بالا بوده و ظرفیت کشور برای پاسخ به این درخواست پایین.
هر چندگاه شنیده می‌شود میزان درخواست این سفر در سال‌های اخیر افزایش یافته است، اما به نظر نگارنده این تنها یک اشتباه است که به دلیل افزایش میزان سفر رخ می‌دهد؛ در واقع آن چه در این سال‌ها افزایش پیدا کرده، میزان توانایی ما برای فرستادن زائر است، نه افزایش تقاضا.
درخواست برای سفر به عتبات عالیات همیشه بیش از اعزام بوده است؛ آنچه واضح است هر چقدر هم کشور در این امر توانایی داشته باشد و ظرفیت خود را افزایش دهد، باز هم درخواست برای این سفر وجود دارد.
در استان مازندران نیز به دلیل تاسیس اولین حکومت علویان و ولایتمداری مردمان این خطه شاهد آن هستیم که تعداد کثثیری به عمره مفرده و زیارت عتبات عالیات می روند و اداره حج و زیارت متولی اصلی اعزام زائران است که در این بین تعاملی بین دفاتر خدمات زیارتی در مازندران و شرکت شمسا و اهل بیت به عنوان طرف خارجی با محوریت و نظارت حج و زیارت برقرار است که فرآیند اعزام زائران را انجام می دهند.
اما آنچه در این گزارش مورد بررسی و کنکاش قرار خواهد گرفت ابهاماتی است که در خصوص مبالغ دریافتی از زائران و میزان هزینه های انجام شده برای آنان است و این پول های به کجا و نصیب چه کسانی می شود؟ در این گزارش مطالب ارائه شده که با گفتگو با تنی از مدیران دفاتر زیارتی جمع آوری شده است مورد بررسی قرار میگیرد.
هزینه های ایاب و ذهاب
درآنالیز هزینه سفر زیارتی به عمره مفرده و عتبات عالیات مبلغ  350 هزار ریال به عنوان هزینه اتوبوس به مرز مهران و مبلغی متغییر بسته به مسافت تا فرودگاه از زائران دریافت می گردد. با محاسبه ظرفیت 40 نفره اتوبوس تا مرز مهران مبلغ چهارده میلیون ریال برای مسیر رفت و برگشت از زائران دریافت می گردد که طی گفتگو با یکی از رانندگانی که زائران عتبات عالیات مازندران را تا مرز مهران منتقل می کند مشخص شد که مبلغی به مراتب کمتر (حدود 8میلیون ریال ) به رانندگان داده می شود و مابقی مبالغ مشخص نیست که به کجا می رود و چه کسی متولی آن است. البته می توان کرایه ساری تا فرودگاه دشت ناز را که از هر نفر زائرعمره مفرده 18هزار ریال دریافت و به راننده مبلغی به مراتب کمتر داده می شود اشاره کرد ،که با توجه به اعزام زائران به عمره مفرده در طول سال و همچنین تعدد دفاتر زیارتی در استان به سادگی می توان محاسبه کرد که مبالغ هنگفتی در این بین از زائران دریافت میگردد ولی هزینه آن در حدود 50 درصد مبالغ دریافتی است.
مدیر راهنما و عملیات رابط
در آنالیز هزینه سفر که از طرف سازمان حج و زیارت ارائه شده است موضوع هزینه ای تحت عنوان دستمزد مدیر راهنما و اجرای عملیات رابط در نظر گرفته شده است که برای موضوع اول مبلغ 30هزار ریال و برای دومی مبلغ 16هزار ریال از زائراان دریافت می گردد که با گفتگو با چند تن از مدیران دفاتر زیارتی مشخص شد که سازمان حج و زیارت مبلغی بابت دستمزد مدیر راهنما به دفاتر و کارون های حج و زیارت نمی دهد و موضوع اجرای عملیات رابط اساسا وجود خارجی برای دفاتر زیارتی ندارد ولی وجه آن بحساب حج و زیارت واریز می شود.
هزینه آموزش
برای اعزام زائران به عمره مفرده و عتبات عالیات دوره آموزش کوتاه مدت در نظر گرفته شده است که مبلغ 15هزار ریال برای اعزام به عتبات عالیات و 35هزار ریال برای عمره مفرده در نظر گرفته شده است و آنچه که جای تعجب و سئوال دارد دریافت مبلغ 5 هزار ریال بابت آموزش برای عمره مفرده است که این هزینه مجدد آموزش به چه منظوری دریافت می گردد.
هزینه کیف
در سفر به عمرده مفرده برای هر زائر کیفی برای حمل وسایل در نظر گرفته می شود که مبلغ اعلام شده از طرف حج و زیارت 120 هزار ریال است که به توجه به تعداد زیاد زائران اعزامی قاعدتا باید این کیف ها از مراکزی خریداری شوند که از نظر قیمت پایین تر از قیمت بازار است ولی متاسفانه کیف هایی که به زائران داده می شود با ملبغی در حدود 70هزار ریال از مراکز خاص خریداری و به زائران به مبلغ 120 هزار ریال فروخته می شود که اختلاف قیمت آن با توجه به اعزام سالیانه زائران و تعدد دفاتر زیارتی قابل توجه است.
هتل درجه 4 بجای هتل درجه 2
برای زائران اعزامی به عتبات عالیات هتل های درجه 2 درنظر گرفته می شود که مبلغ آن بطور کامل از زائران دریافت می گردد ولی زائران در کشور عراق در هتل های درجه 4 اسکان می یابند که اختلاف قیمت بین درجه 2 و 4 مبلغ 600هزار ریال است که به یک حساب سرانگشتی می توان اختلاف مبالغ دریافتی و هزینه ای را برآورد کرد.
هزینه ایاب و ذهاب تا کاظمین
شرکت شمسا که طرف خارجی قرارداد حج و زیارت است برای هر زائر به مقصد کاظمین مبلغ 150هزار ریال دریافت می نماید که زائر باید این هزینه را بصورت مازاد پرداخت نماید و از این مبلغ در حدود 80هزار ریال فقط به راننده پرداخت می شود. آیا بهتر نیست این هزینه مازاد که بصورت اختیاری است در مبدا از زائران دریافت گردد تا هزینه ها بطور شفاف قابل بررسی و پیگیری باشد و چه الزامی است که این مبلغ در کشور عراق و توسط شرکت شمسا دریافت گردد؟
عدم پرداخت خسارت لغو پروازها
در ابتدای سال مقرر شد که زائران عتبات عالیات به کشور عراق از مسیر هوایی عزیمت نمایند که به علت عدم برنامه ریزی صحیح این امر میسر نگردید. با توجه به پرداخت هزینه از سوی شهروندان و لغو پروازها از سوی حج و زیارت ، طبیعتا بایستی حج و زیارت اقدام به پرداخت خسارت به زائران نماید که نه تنها این امر اتفاق صورت نگرفت ، حج و زیارت درکمال تعجب مبالغی را نیز از زائران کسر و مابقی را به آنان عودت داده است.
نقل و انتقالات غیرقانونی و ثبت نام خارج از نوبت
نقل و انتقال فیش های حج در سازمان حج و زیارت تابع چارچوب و شرایط خاص قابل انجام است بطوریکه خرید و فروش فیش حج بین دو نفری که با هم نسبتی نداشته باشند ممنوع بوده و تنها در مورد بستگان درجه یک سببی و نسبی و تنها یک بار باید صورت پذیرد که متاسفانه بارها شاهد این بوده ایم که افرادی که هیچ نسبتی با هم ندارند با دستور مسئولان ذیربط در مازندران به راحتی فیش خود را با چند واسطه خرید و فروش می کنند.البته باید به سهمیه بندی ناسالم و تبعیض در بین دفاتر زیارتی از سوی حج و زیارت نیز اشاره نمود.
عدم محاسبه سود مبالغ دریافتی
برای تشرف به عتبات عالیات باید مبلغ تعیین شده به حساب شرکت شمسا واریز گردد و در حدود 3 تا4 ماه بعد این شرکت مبادرت به انتقال زائران می نماید که با توجه زمان پرداخت هزینه سفر تا اعزام هیچ سودی برای این مبالغ واریزی در نظر نگرفته نمی شود. اصلا با توجه به زمان حرکت که در 4ماه آینده انجام خواهد یافت چه لزومی به دریافت هزینه وجود دارد.
عدم ارائه فعالیت های فرهنگی در مسیر هوایی سوریه
در اعزام زائران به کشور سوریه در مسیر هوایی متاسفانه اقلام فرهنگی مانند سی دی ، بروشور و کتاب ارائه نمی شود و حتی بعضا روحانی کاروان هم اعزام نمی شود.
ماموریت و سفرهای غیرضروری و پروازی برخی از دست اندرکاران حج وزیارت و یکی از اعضای خانوادگی شرکت اهل بیت تحت عنوان نماینده یا عامل اجرایی با هزینه مردم از جمله موارد دیگری است که جای سئوال دارد.
حال با بررسی هزینه ها و مبالغ دریافتی و تعدد زائران به عمره مفرده و عتبات عالیات پر واضح است که بین این مبالغ اختلاف ریالی فاحشی وجود دارد و هیچ گونه اطلاع رسانی نیز در این مورد صورت نگرفته است.
درحال حاضر بسياري از كارشناسان بخش خصوصي در حوزه تورهاي زيارتي معتقدند؛ سازمان حج و زيارت سازماني درون‌گرا و قدرت‌طلب در حوزه تورهاي حج و زيارت و عتبات عاليات است و به هيچ‌وجه اصل 44 قانون اساسي را رعايت نكرده و قوانين آن را در فرايندهاي اجرايي سازمان پياده‌سازي نمي‌كند.
اما مسئولان حج و زیارت می گوینداگر اجراي حج عمره به بخش خصوصي واگذار شود؛ عده‌اي از دست‌اندركاران اين بخش تنهابه دنبال سودآوري شخصي خواهند بود بنابراين اين مساله كاملا مرود است و قابليت اجرايي شدن ندارد.
باتوجه به ايراد اين سخنان ازسوي مسئولان سازمان حج و زيارت؛ مساله اين است كه سازمان حج و زيارت از قبل تورهاي حج و عمره سودي را عايد خود نمي‌كند اما برخي از كارشناسان بخش خصوصي در حوزه تورهاي زيارتي معتقدند كه سازمان حج وزيارت امكان ندارد از تورهاي حج عمره سودي را عايد خود نسازد و اگر اين مساله سودآوري ندارد چرا سازمان همچنان تاكيد دارد تا بخش خصوصي را در اين قضيه دخالت ندهد.
اين سازمان درصورتي روي عدم سوددهي حج عمره پافشاري مي‌كند كه هيچ شفاف‌سازي در ارتباط با سودي كه از زمان ريخته شدن پول زائر براي سفر به حساب حج و زيارت مي‌رود و ميزان سوددهي اين مساله، صورت نمي‌گيرد.