شمال نیوز: در حالیکه پنج سال از اولین باری که در شهریور 1389واژه اقتصاد مقاومتی توسط مقام معظم رهبری مطرح گردید گذشته است؛ هنوز این مفهوم به روشنی تبیین نشده و تبدیل به واژهای گشته که در میان تنوع و تعدد شعارهای ملون خالی از اجرای مدیران، بسیار پررنگ و در عمل به بیتوجهای دچار شده است. در این مدت هنوز تعریف اقتصاد مقاومتی به خوبی برای مدیران تبیین نشده است. اقتصاد مقاومتی گاهی به اقتصاد کاپیتالیستی آدام اسمیت تعبیر میشد و گاهی مفاهیمی مشابه اقتصاد سوسیالیتی کارل مارکس را به خود میگرفت. برخی اقتصاد مقاومتی را با اقتصاد ریاضتی رایج در اروپا اشتباه گرفته بودند.
رهبری در دیدار مورخ 16/5/91 با دانشجویان، اقتصاد مقاومتی را اقتصادی تعریف مینمایند که در شرایط فشار، درشرایط تحریم، درشرایط دشمنیها و خصومتهای شدید میتواند تعیین کنندهی رشد و شکوفایی کشور باشد. ایشان اول فروردین 92 در حرم رضوی یکی از اقتضائات اقتصاد مقاومتی را مستحکم، غیرقابل نفوذ و غیرقابل تأثیر بودن کشوراز سوی دشمن برشمردند.
جستار در سخنان ایشان مفاهیم مشابهای راجع به اقتصاد مقاومتی را بر ما روشن میسازد. تأکیدات ایشان از سال 1389تداوم داشت تا شانزدهم تیر 93؛ که در دیدار با کارگزاران نظام هشدار دادند که نباید
اینگونه باشد که در سخن از اقتصاد مقاومتی حمایت کنیم اما در عمل حرکت ما کند باشد. ایشان بار اصلی خروج از رکورد را برعهده بخش صنعت و معدن دانستند.
فرمایش چند روز پیش ایشان انگیزهای برای من شد تا قلم در دست گیرم و خطاب به آنان که زعامت معدن کشور عزیز و استان سبزم را بر عهده دارند، چند کلامی درد ودل نمایم. امروز اگر دنیا و استعمار جهانی به هر بهانهی واهیای جرئت تحریم و دستاندازی به کشور عزیزمان را پیدا میکند به علت اقتصاد تک بعدی کشور است. اقتصادی که تنها متکی به نفت است و در مقابل تئوریهای ضد نفتی که گمان میکنند راه برون رفت از این مشکل بستن چاههای نفتی است که نان سفره مردمان زحمتکش این سرزمین است. وابستگی بیش از اندازه به سبد تک محصولی نفت، اقتصاد ایران را نه تنها مقاوم نمیکند بلکه آمال مهاجم میشود و عرصه زیاده خواهی زورگویان جهانی مینماید. اینجا ایران است؛ سرزمین مادری ما پر از استعدادهایی است که بیصبرانه در انتظار تدبیر مدیرانی میباشد که آن را به فعلیت درآورند.
دراین چند خط از گردشگری که یا به تابلوهای ویلا موجود است شمال ختم میشود یا به یادگاری نویسیهایی بر ستونهای هزاران ساله تخت جمشید میگذرم، از زمینهای کشاورزی که در غروبهای زیبای مازندران تلالؤ خوشههای طلایی گندم و رقص زیبای خوشههای برنج را به خاطر میآورد و امروز به آرامی از خاطر میرود، سخن نمیگویم. از زمینهایی که به جای بذرهای رایج، بذر طمع و سوء مدیریت در آن کاشته شد و حاصل آن سر برآوردن ویلاهای رنگارنگ در میان زمینهای کشاورزی است که ضامن قوت مردمان این دیار میباشد حرفی نمیزنم. اینها و هزاران مشابه اینها را به متخصصان این عرصه وا میگذارم و چند خطی از معدنکاری و اقتصاد مقاومتی میگویم.
معدن مادر صنعت و مولد سرمایهگذاری است. ایران به لحاظ داشتن پوستهای ناهمگن و تأثیر حوادث مختلف زمینشناسی در شکل گیری آن، تنوع گستردهای از مواد معدنی را دارا میباشد. با وجود آنکه اکتشاف در ایران هنوز جای کار فراوان دارد، قریب به 60 میلیارد تن ماده معدنی در کشور کشف شده است. به گزارش مرکز پژوهشهای مجلس شورای اسلامی، ایران 7درصد ذخایر معدنی جهان را دارا است. سهم معدن در تولید ناخالص ملی چنین کشوری تنها یک درصد است و حتّی رییس ایمیدرو در مصاحبه خود آن را کمتر از این بیان میدارد. با استناد به سخنان ایشان نکات جالب دیگری نیز مشخص میشود. ذخیره مواد معدنی کشور 60 میلیارد تن است و استخراج سالیانه در ایران حدود 400میلیون تن می باشد؛ یعنی سالانه کمتر از 1% ذخایر معادن کشور استخراج میشود. در حالیکه در این مقاله راهکار رهایی از وابستگی به سبد تک محصولی نفت را جلوگیری از خامفروشی و توجه بیشتر به صنایع تبدیلی میدانیم، این آمار نشان میدهد ایران حتی در استخراج مواد معدنی و تولید مواد خام هم از تمام ظرفیتهای خویش بهره نبرده است.
نکته دیگری که موضوع سرمایه معدنی کشور را جالبتر میسازد توجه به این مسئله میباشد که 60 میلیارد تن ذخیره معدنی کشور حاصل اکتشاف در حدود 100 هزار کیلومتر مربع از این سرزمین میباشد. این میزان تنها هفت درصد از خاک زرخیز این کشور است و این بدان معناست که نود و سه درصد از مساحت کشور هنوز به شکلی دقیق مورد مطالعهی اکتشاف معدن قرار نگرفته است. کشوری چون استرالیا با اتکا به صنایع تبدیلی سهم بخش معدن در تولید ناخالص ملی آن کشور را به حدود 10درصد رسانده است. این در حالی است که سهم خام فروشی در استرالیا در حدود همین 1٪است. این یعنی کشوری با پتانسیل بالای معدنکاری چون استرالیا با توجه به صنایع تبدیلی از 1/0 سهم معدن در تولید ناخالص ملی به 10% رسیده است.
دغدغه رهبری در این مقطع حساس تاریخی و سیاسی، تنوع سبد اقتصادی کشور است. سیاست حذف نفت از اقتصاد کشور ناصحیح و غیرممکن است. میتوان با تدبیر و توجه به پتانسیلهای بالقوه فراوان موجود در کشور از مکملهای گوناگون در کنار نفت برای تقویت اقتصاد بهره جست. این بدان معناست که مجاری تشکیل و منابع تامین اقتصاد ملی را به شاخههای متنوعی منشعب کرد که این امر راه را برای سنگ اندازیهای دشمن سخت مینماید.
توجه به بخشهای مکمل چون معدن، گردشگری و کشاورزی در کنار نفت و گاز علاوه بر شکلگیری اقتصاد مقاومتی که نیاز کشور را در مقاطع حساس چون دوره تحریم مرتفع مینماید میتواند زمینهساز اقتصاد تهاجمی نیز باشد. اقتصادی که تنها به مقاومت اکتفا نکرده و با تنوع بالایی که دارد، اهرم قدرتنمایی ایران در عرصه جهانی میشود. اقتصادی که یارای رقابت با بازار پرتلاطم اقتصاد جهانی را داشته باشد.
آرمان قلی نژاد پاجی- کارشناسی ارشد مهندسی معدن و عضو سازمان نظام مهندسی معدن استان مازندران
