شمال نیوز : عزاداری امام حسین(ع) در ایران به صورت گسترده برگزار می‌شود و هر یک از اقوام ایرانی به سبک و سیاق خود روزهای اول ماه محرم را عزاداری می کنند.

در این میان برخی از شهرهای ایران بیش از سایر شهرها میزبان عزاداران حسینی هستند. ترک زبانان ایرانی که ارادت آنها به حضرت ابوالفضل(ع) زبانزد است، با گویش محلی، زبان ترکی، چنان در روزهای محرم و صفر عزاداری می کنند که هر ایرانی دلش می‌خواهد در مراسم آنها شرکت کند، حتی اگر زبانشان را متوجه نشود. این مراسم عزاداری در برخی از شهرها در طی سال‌های اخیر به حدی گسترده شده که برخی از روستاهای محل برگزاری مراسم، دیگر جایی برای غریبه ها و مسافران شهرهای دیگر ندارند.

آنها که خیلی دلشان می خواسته در مراسمی شرکت کنند حتما از چند ماه قبل محل اقامت خود را رزرو کرده اند تا دچار مشکل نشوند. مانند روستای ابیانه در کاشان که دهها برابر جمعیت همیشگی خود مهمان خواهد داشت. چه آنهایی که زاده روستای ابیانه هستند، چه کسانی که از این روستا رفته و در این مواقع از سال به زادگاهشان برمی گردند و چه مسافرانی که می خواهند در مراسم عزاداری آنها شرکت کنند.

بیش از ۵۰۰ هزار نفر به حسینیه اعظم زنجان می‌روند

در این میان غیر از روستای ابیانه که گنجایش پذیرش مسافران شهرهای دیگر را کمتر دارد، استان زنجان و حسینیه اعظم آن یکی از پر مخاطب ترین مراسم‌های عزاداری را به خصوص در روزهای عاشورا و تاسوعا دارد.

حسینیه اعظم زنجان از اماکن مذهبی شیعیان است که در جنوب شهر زنجان واقع شده است. قدمت این مکان به حدود یک قرن پیش می‌رسد. این حسینه توسط دو فرد بنام‌های حاج میرزا محمد نقی و حاج میرزا بابایی وقف شد.

حسینیه اعظم زنجان بیشتر به‌خاطر دسته‌ای که هرسال در هشتمین روز ماه محرم دارد مشهور است. این دسته حرکت خود را از محل حسینیه اعظم شروع می‌کند و معمولاً همزمان با اذان مغرب به امامزاده ابراهیم پایان می‌یابد. جمعیت این دسته افزون بر ۵۰۰ هزار نفر است.

مراسم عزاداری حسینیه اعظم زنجان در تاریخ ۱۵ دی‌ماه ۸۷ با شماره ثبتی ۱۰ به عنوان دهمین مورد از میراث معنوی ثبت‌شده در ایران است. بنا به اسناد موجود حسینیه اعظم فقط در یک سال و در مسیر حرکت این دسته نزدیک به ۱۳ هزار راس قربانی و علاوه بر آن بالغ یک میلیارد و ۸۰۰ میلیون تومان نیز نذورات نقدی مردم تقدیم بارگاه شد.

بازار مسقف تبریز سیاه پوش شد

بازار ثبت جهانی شده تبریز هم یکی از بازارهای مهم ایران است که نه تنها به لحاظ معماری اش در فهرست میراث یونسکو به ثبت رسیده بلکه، بسیاری از مردم در تعطیلات عاشورا و تاسوعا برای شرکت در مراسم عزاداری تبریزی ها به استان آذربایجان شرقی می روند تا در این بازار حضور پیدا کرده و به تماشای مراسم عزاداری ترک زبانان آذری بپردازند.

این روزها شهر تبریز مملو از مسافران شهرهای دیگر است که در روز عاشورا و تاسوعا روانه بازار تبریز و مسجد جامع تبریز می شوند.

وجود هیئت‌های عزاداری از تمامی محلات باسابقه تبریز بر اعتبار این آیین عزاداری افزوده به‌گونه‌ای که هیئت‌های مذهبی عزاداری برای شرکت در  آیین عزاداری در بازار تبریز از ماه‌ها قبل اقدام به نام‌نویسی می‌کنند و حتی برای تعیین روزهای عزاداری خاص هرکدام از این هیئات بین نام محلات حتی گاهی قرعه‌کشی‌هایی انجام می‌شود.

در طول این پنج روز اکثر بازاریان مغازه‌های خود را بسته و به شکل هماهنگی تمامی مغازه‌های بازار تعطیل می‌شوند تا این بازار تاریخی برای برگزاری آیین عزاداری آماده شود.

نخل گردانی تهرانی‌ها

بیشتر تهرانی‌هایی که برای شرکت در مراسم عزاداری دهه اول محرم به شهرهای دیگر می روند شاید کمتر در مراسم عزاداری تهرانی ها شرکت کرده باشند و یا حتی بدانند که در تهران هم آیین نخل گردانی برگزار می‌شود.

در مسجد اعظم قلهک یک نخل ۱۵۰ ساله وجود دارد که همانند مرامس نخل گردانی شهر یزد، در منطقه قلهک گرداننده، به امامزاده اسماعیل در منطقه زرگنده می رود.

در این مراسم زنان از روز قبل حلوای عزاداری می پزند و به نوحه خوانی می پردازند. اما یکی از حسینیه های معروف تهران تکیه سادات اخوی در محله چهارراه سیروس است که هنوز به همان سبک و سیاق قدیمی عزاداران تهرانی را جمع می کند و بعد از اذان صبح شروع به نوحه خوانی و دعا می کنند. داخل این تکیه زنان چادر به سر، پشت سر هم نشسته و مردان دور تا دور آنها در رواق ها می نشسنند. همه سقف این تکیه با پارچه های قدیمی مخصوص عزاداری ابا عبدالله(ع) پوشیده شده است.

شهرستان خوانسار در استان اصفهان یکی از شهرستانهای مذهبی و سنتی است که مردمش قبل از آغاز محرم تمام خیابانها را سیاه‌پوش می کنند. آنها در ایام محرم رسومات خاصی دارند که از این جمله حرکت دسته‌های شترسوار و اسب سوار برای یادآوری حرکت کاروان امام حسین(ع) و برپایی تعزیه در طول ایام عزاداری به ویژه در ماه صفر و در روستای قودجان از رسومات ویژه عزاداری این شهرستان است.

افرادی سیاه پوش در کوچه‌های خوانسار ندا می‌دهند که محرم فرا رسیده است؛ از روز ششم محرم شهر خوانسار به طور کامل به حالت عزاداری عمومی درمی‌‌آید و مردم به صورت یکپارچه به عزاداری می‌پردازند و کار مدارس و ادارات نیز تحت‌الشعاع محرم قرار می‌گیرد به گونه ای که برخی ادارات نیمه وقت هستند و یا کارکنان آن در این ایام مرخصی می گیرند.

نذر قیمه یزدی به همراه نخل گردانی

این مراسم تا روز دوازدهم ماه محرم ادامه دارد و پس از آن نیز عزاداری‌ها در داخل تکایا متمرکز می‌شود. سادات خوانساری در شب‌ها و روزهای ماه محرم با انداختن شال سبز هنگام ورود به هیئت‌های عزاداری‌ جلوه خاصی به این مراسم می‌دهند.

در میان تمام شهرها، اگر به استان یزد نگاهی انداخته شود، در هر کوچه و برزن و هر خانه ای از محالس عزاداری کوچک خانگی گرفته تا مراسم عزاداری مکان های تاریخی معروف مانند میدان امیر چخماق یزد این مراسم برگزار می شود. مهمترین مراسم یزدی ها، نخل گردانی آنهاست. با همان نخل قدیمی چوبی که البته کهنسال ترین آن در حسینیه امیرچخماق قرار دارد و در این روز تنها میتواند دور میدان را بچرخد. آن هم روی دستان یزدی ها. مراسم نخل گردانی در بسیاری از شهرها رواج دارد. مانند شاهرود، شهرضا.

اردکان و گردش نخل های تفت در بافت های تاریخی این شهرها نیز به نوبه خود دیدنی است. آنها شیرینی های خود را که معمولا خاص یزد است، با روبان های مشکی تزئین و در کوچه و خیابانها پخش می کنند. قیمه یزدی پای همیشگی سفره های نذری آنهاست. همراه با گوشتهای قربانی شده توسط صاحبان هیات های عزاداری و یا آنها که نذری دارند. بیشتر این غذاها را پیرغلامان حسینیبه ها می پزند. سقای آب برای همه یزدی ها محترم است. یزدی ها به واسطه قرار گرفتن در کویر و مناطق خشک قدر آب را می دانند و لب تشنه را درک می کنند آنها در بیشتر دسته های عزاداری خود سقا دارند.

دمام زنی بوشهری ها

از تهران که دور تر شوید، مراسم عزاداری بوشهری ها متفاوت از شهرهای دیگر است.  دمام زنی بوشهری ها قرار است جهانی شود. آنها از یک هفته قبل از ایام محرم تمام در و دیوارهای بافت تاریخی بوشهر را که البته خانه های قدیمی زیادی درآن نمانده است، با پارچه های سیاه می پوشانند حسینیه بزرگ بوشهر نیز سیاه پوش می شود و فضای بیرونی اش  را با پرچم های سیاه می پوشانند آنها به استقبال محرم می روند و سفره عزاداری شان را تا پایان ماه صفر جمع نمی کنند.

در اغلب شهرهای جنوبی ایران عزاداری ایام محرم در حسینیه‌های بزرگ با نواختن «دمام» و «سنج‌های» کوچک و تشکیل حلقه‌ های بزرگ انسانی همراه است. عزاداران دست در کمر یکدیگر انداخته و با حرکاتی یکنواخت و مشخص به سینه‌زنی می‌پردازند در این شهرها سینه‌زنی رواج بیشتری نسبت به زنجیرزنی دارد؛ اما دل دادن به نوای دمام و سنج و اشک ریختن و گشتن در جنوب همیشه حال خاصی دارد اما در روزهای محرم حال و هوایی ویژه تر دارد. مردم بوشهر در روز تاسوعا مانند برخی شهرهای دیگر به برگزاری تعزیه نیز می‌پردازند.

در ماه محرم و دیگر ایام سوگواری مردم به سینه زنی و عزاداری می پردازند و سینه زن ها به صورت دایره درمی آیند و نوحه خوان ها نوحه می خوانند و همراه با آن طبل و سنج و شیپور هم می زنند که معروف ترین آن «دمام» است. صدای دمام مانند چریک چریک شکستن پایه های تخت ظلم وستم یزید می مانند که در شب های عزاداری امام حسین (ع)در تمام کوچه وپس کوچه های شهر و محله می پیچد.

استان قم و خراسان رضوی نیز به لحاظ مذهبی بودن شهرهایش و البته وجود بارگاه امام رضا(ع) و حضرت معصومه (س) میزبان گردشگران زیارتی زیادی است. این شهرها اگرچه در روزهای غیر از ایام محرم و صفر میزبان گردشگران خارجی و داخلی هستند اما در این روزها مملو از گردشگران مذهبی ایرانی می شوند. در این میان می توان تعداد محدودتری از گردشگران خارجی را هم دید که شرکت در این مراسم برای آنها قابل توجه است.

عرب زبان ها هم مانند ترکی زبان ها مراسم عزاداری در ماه محرم و صفر را به زبان خودشان برگزار می کنند چنین مراسمی را می توان در خوزستان دید. مسافران و گردشگرانی که با زبان عربی آشنا نیستند باز هم به این مراسم می روند و از سوز سوگواری و موضوع آن عزادار می شوند. عرب های خوزستان تعزیه عربی هم برگزار می کنند اما کمتر شناخته شده است. مردم خوزستان همچنین در مراسم عزاداری خود قهوه تلخ می خورند. این قهوه از آنجا که دهان را تلخ می کند، به نشانه عزا خورده می شود.